Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Side 22

Tímarit Máls og menningar
starfa að breiða með fyndnu skrafelsi
yfir hrakföll sýníngarinnar.
Fátt er algeingara en sjá höfund
rembast viS aS gera brall í bauk í
gerónýtri sögu meS því aS brúka
„andagift“ í stíl og „djúpa sálar-
fræSi“, eSa koma meS veSurathug-
anir og aSrar náttúrulýsíngar einsog
skrattinn úr sauSarleggnum, og byrj a
ankríngislæti einsog segja til dæmis
„hehe“ og „æ-æ“ í miSri setníngu;
eSa sköllóttur höfundur límir kókett-
lokk á enniS á sér til aS láta standa
niSrundan hattinum þegar hann fer
aS lýsa fiskiþorpi norSrundir heim-
skautsbaug. Til aS bæta fyrir smíSa-
galla og annaS klastur sem orSiS hef-
ur í samsetníngu sögunnar, tekur höf-
undur uppá aS þenja sig út meS op-
inberum hugsj ónabelgíngi, líklega til
aS sanna yfirvöldunum aS hann sé
hesti maSur þó hann geti ekki sagt
sögu. Notkun æfintýrisins í þessu
skyni, t. d. meS eSa móti skátahreyf-
íngunni, til aS nefna eitthvaS; meS
eSa móti djassmúsík; meS eSa móti
áfeingum drykkjum; meS eSa móti
ræktun rófna, hefur ekiS hart aS
mörgum góSlyndum lesanda. Mér er
minnisstætt frá æskudögum hversu
mjög vinur minn gamall Upton Sin-
clair lagSi í umræSum okkar uppúr
æfintýrinu sem áhrifamestu meSali
þegar bera skyldi fram fyrir menn
þær hugsj ónir sem til væru fallnar aS
laga ástandiS í borgaraskapnum, ekki
ósvipaS og þegar veriS er aS lækna
slæmsku í krökkum meS því aS gefa
þeim pillur sem súkkulaSi er utanum.
Þessi siSur, svo fagur sem hann kann
aS vera, samræmist aS mínum dómi
tæplega þeirri íþrótt sem kend er viS
skáldsögur. Ég held líka aS venjuleg-
um mönnum þyki skáldsaga farin aS
fjarlægjast tilgáng sinn þegar búiS er
aS gera hana aS halaklepp á hugsjón-
ir bæarstjórnarinnar, lögreglustj ór-
ans, búnaSarfélagsins eSa gútempl-
arareglunnar.
Því miSur er ég ekki enn kominn
leingra en svara þessu vandamáli meS
því aS orSa spurnínguna þannig: Sé
P. E. ofaukiS í skáldsögu, er þá ekki
skáldsögunni ofaukiS í bókmentum
yfirleitt? Spurníngin, þannig orSuS,
leiSir reyndar fljótt útí fjarstæSu.
Væri þá kanski réttara aS orSa hana
öfugt, og spyrja alment: er höfundur-
inn ekki eini maSurinn sem máli
skiftir, svo í skáldsögu sem öSrum
hókum? Og var ekki svo í fornsögun-
um líka, þegar öllu er á botninn
hvolft?
í leikriti hverfa af sjálfu sér ýmsir
þeir gerendur sem vilja snúa verka-
manni skáldsögunnar afleiSis. Þar er
P. E. horfinn einsog dögg fyrir sólu
— og í staS hans kominn fullur salur
af áhorfendum. Sjónleik er jafn
þraungur stakkur skorinn í geimnum
og taflborSi eSa prentaSri krossgátu.
ÞaS er ekkert pláss umfram á leik-
sviSinu aS skilja eftir aukadót sem
höfundurinn kynni aS hafa meSferS-
12