Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Side 109

legri afbrigði, eins og þau sem hefjast með
orðunum „það þegar maður ...“ Hlutverk
slíkrar orðabókar er ekki einungis fólgin í
því að túlka merkingu einstakra orða, held-
ur einnig að benda mönnum á önnur
merkingarskyld orð. Höfundar gera sér
ljósa grein fyrir þessu víða í bókinni, þótt
annars staðar verði misbrestur á því.
Meðferð á útlendum skammstöfunum er
ákaflega ófullnægjandi, því að úr þeim er
ekki lesið til hlítar, heldur er hlutverk eitt
látið nægja. Þannig er til að mynda CD
einungis skýrt sem „alþjóðlegt merki sendi-
ráðsbifreiða“, þar sem sjálfsagt var að geta
þess, að hér er um að ræða skammstöfun á
frönskum orðum (Corps diplomatique) og
gefa þýðingu á þeim, í stað þess að greina
einungis frá hlutverki skammstöfunarinn-
ar, eins og gert er í bókinni. Eg hef ekki
fundið neina útlenda skammstöfun í ritinu,
sem skýrð sé á viðunandi hátt.
Þótt ég hafi talið mér skylt að minnast
nokkurra galla, þá hef ég litla áfýsi að
hamra lengi á slíku. Bókin er þeim Arna
Böðvarssyni og samverkamönnum hans til
mikils sóma, og Menningarsjóður á miklar
þakkir skilið fyrir þessa framtakssemi. Það
er ávallt auðvelt fyrirtæki að finna að hlut-
um, en miklum mun erfiðara að telja það
upp, sem vel er gert.
Orðabækur verða aldrei fullgerðar, held-
ur eru þær sífellt að úreldast og ganga úr
sér, svo að sum atriðin í þeim eru komin úr
gildi þegar við útkomu. Væntanlega verð-
ur ötullega unnið að því að endurbæta og
auka þessa orðabók, og þyrfti að gera slíkt
á eins eða tveggja ára fresti. Mætti gefa út
sérstök viðbótarhefti í fyrstu.
Fljótlega þyrftu að koma á inarkaðinn
aðrar tegundir af orðabókum: (1) mynd-
skreytt orðabók til almenningsnota og
handa skólum yrði hið þarfasta fyrirtæki.
Slík orðabók myndi gera allar skýringar
miklum mun auðveldari, og notagildi henn-
Umsagnir um bœkur
ar yrði langtum meira en þeirrar, sem hér
er minnzt. (2) samheita orðabók, þar sem
orðum er raðað eftir merkingum. Þá yrði
sammerktum orðum og orðum skyldra merk-
inga flokkað saman og vísað til andræðra
orða, en með myndi svo fylgja lykill orða í
stafrófsröð. (3) orðsifjabók, sem rekti upp-
runa orða og skyldleika. (4) orðabœkur
með þýðingum á ensku og frönsku, sem
gæti komið útlendingum að notum eigi síð-
ur en íslenzkum námsmönnum. Markaður
fyrir hvers kyns orðabækur ætti að vera
töluverður, einkum þær sem nemendur í
skólum verða að nota.
Ámi Böðvarsson hefur sannað það með
þessu verki, að hann er fyllilega þeim vanda
vaxinn að takast erfiðari orðabókarstörf á
hendur, og í rauninni ætti að gera hann að
föstum ritstjóra orðabóka þeirra, sem vænt-
anlega verða samdar handa skólum og al-
menningi í framtíðinni. Þótt hin vísinda-
lega orðabók háskólans muni einhvern tíma
sjá dagsins ljós og varpa þá hinum smærri
orðabókum í skuggann, þá verður hún
aldrei almenningseign vegna dýrleika og
fyrirferðar. Hin nýja orðabók Áma Böðv-
arssonar mun gegna mikilvægu hlutverki í
námi manna og menntun, og hefur hann
með þessu starfi unnið til mikiUar skuldar
af þjóðinni.
Hermann Pálsson.
Hundrað ár
á Þjóðminjasafni
jÓðminjasafnið varð hundrað ára á
síðastliðnum vetri. í tilefni þess birt-
ist fyrir jólin í hittifyrra ein hin fegursta og
vandaðasta bók, sem komið hefur út hér á
landi: Hundrað ár á Þjóðminjasafni eftir
Kristján Eldjám þjóðminjavörð.1 Ritið
geymir 100 minjaþætti, flestir em þeir ein
1 Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
99