Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Blaðsíða 100

Tímarit Máls og menningar
svokaHaða, ásamt hinum ýmsu hátölurum
borgarastéttarinnar, er sífellt að berjast við
að mata fólk á. Ekkert hatar borgarastétt-
in meira, en að ýtt sé við fólki. Ekkert ótt-
ast hún meira en það, að fólkið kunni að
vakna og sjá til sín.
Þórbergur segir í Eddu, þar sem hann er
að skýra tildrög eins af sínum skemmtileg-
ustu kvæðum, Fútúriskar kvöldstemníngar:
„Mörgum vanafjötruðum lesanda hættir
við að halda, að ljóðasmíð sem þessi sé ein-
hver illviljuð hótfyndni gegn borgaraleg-
um heiðarleik hans eða umsigsláttur og
mont eða nokkurskonar geðbilun, er hvergi
eigi sér rætur í heilbrigðri skynsemi. En frá
sjónarmiði höfundar Eddu er þetta álit
fjarri öllum sanni. Hann lítur þvertámóti
svo á, að fútúrismi hans eigi sér upptök í
vissri tegund frumleiksgáfu, sérstæðum
hæfileika, sem þjáðist af viðbjóði á væmni
og slepju samtíðarinnar og var þrúgaður
undir þúngum, nagandi leiða á stöðnuðum
hugsanaformum og útslitnum málvenjum."
Að vísu verður hin nýja bók Dags1 ekki
flokkuð undir fútúrisma, en því vitna ég til
þessara ummæla, að í þeim felst nokkuð
glögg skýríng á því vegna hvers úng skáld
leggja svo mikið uppúr því að segja hlutina
á annan hátt en hinn vanafjötraði borgara-
legi lesandi er vanur að fá þá tilreidda með
morgunkaffinu eða síðdegisteinu. Hið há-
væra maskínumálfar stjórnmálamannanna
og annarra dagvinnuskrifara krefst þess
blátt áfram að skáld og rithöfundar brjóti
leið gegnum vélrænt mýsuðið, og lífgi upp
og endurskapi túnguna. Það er eitt hlutverk
skáldskapar að varðveita málið og endur-
nýja það. En til þess það takist þarf stöð-
ugt að vera á verði gegn „stöðnuðum hugs-
anaformum og útslitnum málvenjum.“
En hlutverk skáldskapar er meira. Eitt
1 Dagur Sigurðarson: Hundabœrínn, eSa
ViSreisn ejnahagslífsins. Heimskringla
1963.
hlutverka hans er að gegnumlýsa þjóðfélag
samtíðarinnar, berjast gegn stöðnuðum við-
horfum til umhverfisins og útslitnum lífs-
venjum borgaranna. Berjast fyrir vellíðan
fólks. Skáldskapurinn er baráttutæki. Tæki
til að berjast með fyrir betra málfari, frjórri
hugsun, réttlátara þjóðfélagi og hamíngju-
samara mannlífi.
Skáldskapurinn er fleira en þetta, en við
skulum láta staðar numið hér að 9Ínni og
Hta á bókina. Hér er hispurslaust málfar,
kjarnmikið og blátt áfram. Hlutirnir kall-
aðir sínum réttu nöfnum tæpitúngulaust.
Samtsemáður er ekki hægt að segja að
Dagur skrifi létt mál hvaðþáheldur billegt.
Eitt helzta einkennið á skáldskap Dags
er einmitt þetta þróttmikla en einfalda
túngutak hans. Ég tek hér sem dæmi ljóðið
Hugsjón, sem í fáum meitluðum setníngum
flytur boðskap höfundarins:
FríSur
Ást
Líf
AS lifa saman
vinna saman
saman
saman umframallt saman
Hér hefði að vísu einnig mátt standa
leika saman, því lífið er nú ekki einúngis
vinna, það er einnig leikur. Að geta leikið
sér saman og unnið saman í friði og ást, og
umframallt saman, það er hinn raunveru-
legi boðskapur þessarar bókar. En til þess
að takmarkinu verði náð þarf að ryðja
hindrunum úr vegi og gegn þeim er ráðist.
Barátta fyrir hamíngju mannanna og gegn
öllu því er strfðir á móti eðhlegu lífi þeirra
skipar mest rúm í þessari bók.
HvaSa dóni smíSaSi
hugtakiS: köld skynsemi?
Skynsemin er ekki köld
Hún kyndir upp hús okkar.
90