Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Blaðsíða 23

Persónulegar minnisgreinar um skáldsögur og leikrit
is. í miðri skáldsögu getur höfundur-
inn alt í einu byrjað ritgerð eða farið
að halda ræðu um sjálfvalið efni, og
aungan sakar, nema lesarinn verður
þúngur yfir höfðinu, leggur frá sér
bókina og fer að lúra. Einhvemtíma
þegar hann er betur fyrirkallaður
grípur hann kanski til hennar aftur
þó þetta sé áreiðanlega heldur vond
bók. í leikriti geta leiðindi af þessu
tagi orðið til að æsa múg gegn höf-
undinum.
Leingd leikrits er sömuleiðis harð-
ur húsbóndi. Höfundurinn verður
ekki aðeins að binda sig við heim
sem svo er smækkaður að hann til-
heyrir í rauninni smásjánni, og svo
skríngilegur í laginu að það er helst
hægt að kalla hann ferhymíng með
þrem hliðum og óendanleikinn ligg-
ur í þeirri fjórðu, sem áhorfendur
mynda; og þetta heimskríli á sér ekki
leingri ævi en þeim orðafjölda nem-
ur sem hægt er að segja fram á til-
teknum kvöldsparti. Fari höfundur-
inn frammúr þessum tíma með því að
láta leikendur sína mæla þúsund orð-
um of mart, þá má hann prísa sig sæl-
an ef áheyrendur fara að draga ýsur
í sætum sínum — í stað þess að byrj a
að pípa. Hafi höfundurinn gleymt eða
kanski aldrei vitað glögt um hvað
leikrit hans var, og þessvegna fundist
hann yrði að herða spennuna með
því að hagnýta sér einhver nýorðin
heimstíðindi, þá er vísast að hann
uppgötvi að hér er einmitt sá staður
þar sem aðkallandi heimsmál sæta
ekki leingur tíðindum. Jafnvel í pass-
lega vondri skáldsögu gæti það hjálp-
að höfundi yfir ófæru að bæta inn
einhverjum gáfulegum hugleiðíng-
um um veðurlag eða velorðaðri út-
málun á landslagi; ellegar að breyttu
breytanda upptalníngu á snyrtilyfja-
buðkum og meðalaglösum sem standa
uppá hillu í baðherberginu hjá hon-
um, einsog amríski rithöfundurinn
Salinger gerir; en ekkert af þessu
dugir leikritahöfundi. Oðru nær, það
mundi fara með hann. Meira að segja
tilsvar fult af samþjöppuðu mannviti
getur orðið til að veikja leikinn
hættulega, standi það ekki í réttum
rökteingslum við grundvallarhug-
mynd verksins. Sérhvert orð sem
heldur ekki í við samsvarandi verkn-
að í leikriti, hvert orð sem skortir
efnislega baktryggíngu, vekur hjá á-
horfandanum svipuð áhrif og ávísun
sem ekki er innstæða fyrir í bánkan-
um. Þegar verið er að semja skáld-
sögu þá er holt að hafa símagjald-
skrána til Falklandseya sér til leið-
beiníngar. Óttinn við að þurfa að
greiða undir hvert orð eftir gjald-
skrá mundi forða mörgum höfundi
frá málaleingíngum. Ef verið er lángt
í burtu frá eyunum þá er ekki vert að
fjölyrða um veðurlag og helst sleppa
skýafari með öllu, svo og sólsetrum
og dögg á blómum. Leikrit krefst enn
meiri sj álfsafneitunar í orðafari en
skáldsaga, af því sérhvert orð stendur
13