Tímarit Máls og menningar - 01.12.1973, Qupperneq 88

Tímarit Máls og menningar
er í bók doktorsefnis. En segjamá, að
veigamestu breytingarnar séu þær, að
hin fornu tvítölufornöfn (við, þið)
hafa fengið fleirtölumerkingu og sam-
svarandi eignarfornöfn hafa fallið úr
málinu (okkarr, ykkarr og raunar
yðvarr). Slíkar tilfærslur eru höf-
undi ekki aðeins fullljósar, heldur
meginefnið í bók hans. Ég skal játa,
að ég tel ekki heppilegan titilinn The
Pronominal Dual in lcelandic, enda
gefur hann ekki rétta hugmynd um
efni bókar. Eins og ég hefi tekið
fram, verður tvítala ekki skilin frá
öðru talnakerfi fomafna, og öll bók-
in ber það með sér, að það er
doktorsefni Ijóst. Að mínu viti hefði
réttara bókarheiti verið Talnakerfi
persónu- og eignarfornafna í íslenzku.
Svið bókarinnar hefði að vísu aukizt
nokkuð við þetta, en við það hefði
jafnframt gildi hennar vaxið og
doktorsefni veitzt tækifæri til að tak-
ast á við stærra verkefni. En ég legg
ekki mikið upp úr því, hvað bókin
heitir.
En snúum okkur nú að ýmsum at-
riðum, sem höfundur hefir fram að
leggja og reynum að brjóta þau til
mergj ar.
Ég hefi áður drepið á, að doktors-
efni notar orðið tvítala í venjulegri
merkingu, en leggur ekki út í fræði-
legar bollaleggingar um hugtakið.
Ég legg enga sérstaka áherzlu á
þetta, en hefði þó talið til bóta, að
hann hefði rætt hugtakið nánara.
Bókin fjallar svo að segja einvörð-
ungu um tvítölu í persónu- og eignar-
fornöfnum, en neðanmáls á bls. 13—
14 minnist doktorsefni þó á, að nafn-
orð geti táknað tvenndir og raunar
fleiri orð. Hér rís upp það vanda-
mál, hvort miða eigi við, að tvítala
varði aðeins merkingu eða hvort
tveggja í senn form og merkingu. Ég
skal ekki fara nánara út í þessa sálma,
en hitt hefði ég talið nauðsynlegt að
ræða þegar í upphafi, að tvítölumerk-
ingin getur ýmist falizt í lesinu (lexi-
cal entry) eða beygingarmyndaninu,
sbr. t. d. gotneskar sagnir. Ég fæ ekki
séð, að doktorsefni minnist á þetta at-
riði fyrr en á bls. 91, þar sem segir,
að tvenndarmerkingin í fornöfnumsé
lesmerking, þ. e. merkingarlegt ein-
kenni stofnsins. Þessi athugasemd á
bls. 91 sýnir vel, að doktorsefni er
Ijóst, hvernig þessu er háttað um ís-
lenzku tvítöluna. En hefði það ekki
verið nærgætni við suma lesendur
bókar að skýra út hugtak eins og les-
merking? Ég veit, að þessu má svara
með því, að bók af þessu tæi sé ekki
skrifuð fyrir þá, sem kannast ekki við
hugtök sem þessi. En ég tek ekki slíkt
svar gilt.
í öðrum kafla bókar sinnar rekur
doktorsefni athuganir eldri fræði-
manna á tvítölu og þróun hennar í
íslenzku. Niðurstaða þeirra er, að
sögn hans, í aðalatriðum þessi, shr.
hls. 29:
294