Tímarit Máls og menningar - 01.04.1983, Síða 100

Tímarit Máls og menningar
(sagnfræðileg merking), eða á svipaða lund og við njótum annarra
listrænna og skemmtilegra frásagna (skáldskapargildi), ella þá sem
dæmisögu um góða og illa hegðun (siðfræðigildi). Vitaskuld eru þessir
þrír þættir svo haganlega slungnir saman, að venjulegur lesandi greinir
ekki á milli þeirra. (bls. 69)
En af því að þessir þættir eru svo haganlega slungnir saman ættu áhrifin
sem Hermann Pálsson bendir á að koma víðar fram en í hugmyndum
verkanna enda er yfirleitt svo með lán og áhrif sem skipta einhverju
verulegu máli fyrir listaverk.10 Að öðrum kosti eru líkingarnar sem Her-
mann gerir grein fyrir ekki eins mikilvægar og hann lætur.
Nú er það vafalaust rétt hjá Hermanni að erlend rit hafi verið að einhverju
leyti heimildir Islendingasagnahöfunda þótt mismikið sé. en svarið við
spurningunni um gildi slíkra rita fyrir sögurnar er háð túlkun þeirra á
meðan aðeins er fjallað um hugmyndaforðann." Hins vegar mun reynast
erfitt að loka augunum fyrir því að sögurnar eiga ekki sína líka hvað varðar
efnisval og frásagnarhátt. Islendingar á miðöldum virðast því bæði hafa haft
vilja og hæfileika til að notfæra sér ritáhrif frá erlendum bókmenntum á
sjálfstæðan hátt. Og ætli verði þá ekki að gera ráð fyrir lifandi frásagnarhefð
í landinu sem hafi átt rætur að rekja til munnmælasagna.
Hermann Pálsson setur niðurstöður sínar og skoðanir skilmerkilega fram
sem hans er von og vísa en það á við um þessar ritgerðir hans eins og verk
Eiríks Jónssonar að endalausar upptalningar á smæstu hliðstæðum geta
orðið þreytandi lestur.
Þau tvö rannsóknarverk sem fjallað hefur verið um hér að framan eru góð
viðbót við íslenska bókmenntafræði. Kostir þeirra liggja í vönduðum
vinnubrögðum fræðimannanna. Helstu ókostir þeirra tengjast hins vegar
aðferðinni sem beitt er. Heimildarannsókn Eiríks Jónssonar er oft smá-
smuguleg. Og þótt hann geti þannig bent á hversu víða Halldór Laxness
hefur leitað fanga skýrir hann ekki frekar eðli Islandsklukkunnar, en það
gæti hann gert með því að athuga hvernig aðföngin orka innan verksins.
Hermann Pálsson gerir á hinn bóginn allt of mikið úr áhrifum evrópskra
hugmynda í Hrafnkels sögu og Grettlu af því rannsókn hans er svo
takmörkuð. Til þess að túlkun hans á verkunum öðlist gildi þarf hann að
finna fleiri og margs konar hliðstæður með þeim og útlendum samtímabók-
menntum höfundanna.
218