Tímarit Máls og menningar - 01.06.1983, Side 105

Tákneðlisfrœði og bókmenntir
neikvæða, en aðeins að því leyti sem fyrirætlun persónunnar mistekst.
Líkanið tjáir því djúpgerð textans, þ. e. a. s. það lýsir röklegri stefnu
persónunnar. M. ö. o. er það líkan á sviði greiningarinnar en ekki endilega á
sviði textans.
3) Per Aage Brandt er upphafsmaður þessarar hugmyndar, sjá Den talende
krop, bls. 130 o. áfr.
4) Hér er hafnað þeirri notkun sálgreiningar í textagreiningu þar sem fengist er
við að sálgreina höfunda með skírskotun til verka þeirra, eða persónur í
skáldsögum. Það sem er áhugavert, er líkingin milli formgerðar gerandans,
eins og hún birtist í sálgreiningu og formgerðar skáldskaparins, eins og hún
birtist í málvísindunum: það sem sameinar geranda og skáldskap er ímynd-
unarafl.
5) Líkanið er með lítils háttar breytingu eins og líkan Jacques Lacan af
formgerð geranda, sjá „L’instance de la lettre dans L’inconscient ou la
raison depuis Freud.“
6) Hugtökin orðrœða og yrðing eru hér notuð sem þýðing á udsigelse (fr.
énonciation) og udsagn (fr. énoncé). Þýð.
7) Skáldsögn er hér notað til að þýða fiktion, sem merkir skálduð frásögn.
8) Það er víst ógerningur að segja til um hvort það er innifalinn höfundur eða
sögumaður sem stingur upp kollinum í þessum dæmum.
9) Jacques Lacan (1901 — 1980) lagði alltaf áherslu á að hann væri freudisti og
lét öðrum eftir að vera lacanistar. Kenning hans er þó meira en endurorðun
á sálgreiningarkenningu Freuds, einkum vegna þess að Lacan gat hagnýtt
sér árangur málvísindanna í sálgreiningarkenningu sinni.
10) Imyndunaraflið er þeim sérstöku kostum búið að geta smíðað hluti af engu
efni.
RITASKRÁ
Andersen, H. C.: Ævintýri og sögur. 1. bindi. 5. útg. Æskan. Rvk. 1979.
Andersen, Vita: Haltu kjafti og vertu sæt. Lystræninginn 1981.
Ásta Sigurðardóttir: Sunnudagskvöld til mánudagsmorguns. I fáum dráttum.
Mál og menning. Rvk. 1979.
Balibar, Etienne og Pierre Macherey: Sur La Littérature Comme Forme Idéo-
logique. Quelques Hypothéses Marxistes. Littérature 13. Paris 1974.
Brandt, Per Áage: Den talende krop. Rhodes. Kobenhavn 1980.
Foucault, Michel: The Order of Things — an Archeology of Knowledge.
Tavistock. London 1977.
Freud, Sigmund: Digteren og fantasierne. I Jorgen Dines Johansen: Psykoana-
lyse, litteratur, tekstteori. Borgen. Kobenhavn 1977.
335