Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Blaðsíða 33

Gegn straumi aldar
Mér blæddi inn.
Vel má vera að Gunnar lýsi hér rétt viðbrögðum sínum við fyrri heims-
styrjöldinni. En þá missti hann ekki málið.
Er hann ekki í þessum eftirmála jafnframt og miklu fremur að lýsa við-
brögðum sínum við þeim ógnum sem afhjúpaðar voru við lok síðari heims-
styrjaldarinnar?
Heimsstyrjöldin síðari, afhjúpanir hennar og áhrif hérlendis - við getum
svo sem kallað þau byltingu - skullu á Gunnari eins og foss. Mér er tamt
að hugsa mér að honum hafi frammi fyrir hruninni heimsmynd verið farið
líkt og klárnum sem Jón Prímus lýsir í Kristnihaldi undir Jökli:
Hér um árið þá valt hestur ofan Goðafoss. Hann flaut lifandi uppá klöppina
neðanundir. Klárinn stóð hreyfíngarlaus og heingdi niður hausinn í rúman
sólarhríng undir þessu ógurlega vatnsfalli sem hafði fleytt honum ofan.
Kanski var hann að reyna að muna hvað lífið hét nú aftur. Eða hann var að
hugsa af hverju heimurinn hefði orðið til. Hann gerði sig ekki líklegan til að
taka framar niður. A endanum hafði hann sig samt uppá árbakkann og fór að
bíta.
Gunnar stríddi gegn mörgum straumi sinnar aldar í Danmörku.
Hugmyndir hans um skóla og menntamál áttu lítinn hljómgrunn. Skand-
ínavisminn var ekki tekinn alvarlega af neinum nema fáeinum rómantískum
stúdentum. Gervöll vinstrisinnaða skáldakynslóð fjórða áratugarins og
margir aðrir tortryggðu hann og fyrirlitu fyrir afstöðuna til Þýskalands
Þriðja ríkisins.
Sjálfur hafði Gunnar mikið dálæti á Grími Thomsen og ljóðum hans, svo
mjög að hann lét son sinn heita nafni hans.
Eg lýk þessu spjalli á því að fara með það erindi úr kvæði Gríms um Há-
kon jarl sem gaf orðum mínum fyrirsögn:
Ef stríða menn gegn straumi aldar,
sterklega þótt vaði seggir,
yfir skella unnir kaldar,
engir brekann standa leggir,
aldar boðar áfram halda,
allir fornir hrynja veggir; -
Hákoni varð helst að falli,
að hlýddi hann eigi tímans kalli.
423