Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Síða 86

Tímarit Máls og menningar
heimili, mann og börn. Ég lauk námi með samræmdu prófi þegar ég var
sextán ára. Ég skrifaði efnafræðiformúlur með nærri óskiljanlega smáu letri
á lærin á mér og ártöl á uppslögin á blússunni minni og fékk eina hæstu
einkunnina á landinu. Dyr háskólans blöstu við, opnar upp á gátt, en mér
datt aldrei í hug að fara inn um þær. Ég var með strák á föstu og heima hjá
mér var aldrei rætt um þennan möguleika í alvöru. I staðinn fór ég á einka-
ritaranámskeið og byrjaði strax að skrifa upp tölfræðilegar heimildir um
nytjaskóga á skrifstofu og gefa yfirmanni mínum kaffi, uppstökkum rauð-
haus sem kallaði á mig með skerandi bjölluhljómi.
En ég get ekki kvartað. Neistinn í mér slokknaði ekki heldur blossaði
hann upp nærri þrjátíu árum seinna. Ég var heppin af því að ég hafði alla
tíð greiðan aðgang að bókum, ég átti skyggna ömmu sem örvaði ímyndun-
arafl mitt og fjölskyldu sem var fræg fyrir hvað hún var furðuleg og varð
fyrirmyndin að fjölskyldunni í Húsi andanna. Svona brjáluð fjölskylda er
efni í tvö hundruð skáldsögur. Auk þess á ég mikla móður. Mér finnst að
það sé alveg sama hvar ég velkist, ég muni ævinlega eiga hæli víst hjá henni,
það gefur mér þrótt til að kanna marga villustigu - þeirra á meðal stigu
bókmenntanna.
Ég hef nefnt ytri skilyrði skapandi listar. Nú ætla ég að nefna það sem
skiptir ennþá meira máli, forsendurnar innra með hverjum einstaklingi fyr-
ir því að hann geti varið réttinn til að skapa og varið sín eigin sköpunar-
verk. Það er sjálfsálitið, hégómagirnin, hófleg sjálfselska sem mjög margir
karlmenn öðlast með menntuninni en afar fáar konur þroska með sér til
fulls af einhverjum ástæðum.
Jafnvel á okkar tímum, undir lok tuttugustu aldar, er leiðin til skáldskap-
ar nærri ófær konum í Suður-Ameríku. Þar er ekki einungis við ljón for-
dóma annarra að eiga, ritstjóra, gagnrýnenda, bókmenntafræðinga, jafnvel
tilvonandi lesenda, heldur þurfum við líka að yfirstíga minnimáttarkennd-
ina sem býr í okkur langflestum. Boðskapurinn er runninn okkur í merg
og bein og við þurfum að vera algerar galdrakerlingar til að uppræta hann.
Okkur var sagt að konur væru þægar, undirgefnar, fallegar, fórnfúsar og
hreinar. Umfram allt, var okkur sagt, áttum við að vera hæverskar, alltaf
auðmjúkar og þögular þegar við gátum, halda okkur í skugganum, vera
góður félagi mannsins okkar, hjálpa honum, örva hann og leyna veikleik-
um hans en aldrei, aldrei nokkurn tíma láta eigin hæfileika skyggja á hann.
Við konur erum ástríðan og tilfinningin sönn og hrein, skynsemi, vit og at-
hafnasemi eru eiginleikar karlmannsins. Refsingin fyrir að vera öðruvísi er
einsemd.
Bókmenntir í Suður-Ameríku eru samkvæmt hefðinni yfirráðasvæði
karla. Þeir lýsa veröldinni eins og þeir sjá hana og konunum líka. En kynin
476