Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Page 61

Hvað er póstmódernismi?
Foucaults sem ég vitnaði í fyrr í greininni segir hann að endalok þess tíma-
skeiðs sem byrjaði að gliðna sundur á síðustu öld muni meðal annars ein-
kennast af dauða mannsins einsog við höfum þekkt hann síðustu aldirnar, veru
sem lifir veraldlegu lífi samkvæmt upplýstri vitund og skynsemi, veru sem er
miðlægt sjálf í heimi sem hann mótar og mælir samkvæmt eigin lögmálum. Að
einhverju leyti kann þetta þegar að hafa ræst. Frumsagan um manninn sem
skapara þessa heims, saga sem er ekki nema fárra alda gömul, er ekki eins auð-
lesin og halda mátti, meðal annars vegna þess að maðurinn á erfitt með að skilja
sundur sköpunarafl sitt og eyðileggingarmátt. En þótt frumsögurnar geti
reynst endasleppar eða að minnsta kosti endasleipar, þá erum við ekki komin á
póstsögulegt skeið, nútíminn er enn okkar tími, við erum enn í okkar heimi, að
minnsta kosti þegar þetta fór á prent.
Athugasemdir og tilvitnanir:
1 Rétt er að taka fram að þetta grúsk er ekki allt saman glænýtt af nálinni. Grein
þessi er að hluta til sprottin úr einum kafla í doktorsriti mínu, The Other
Modemity: The Concept of Modernism and the Aesthetics of Interruption, Uni-
versity of Iowa, 1987. Einnig héldum við Gunnar Harðarson fyrirlestra um
póstmódernisma í Myndlista- og handíðaskóla Islands vorið 1988. Ég styðst að
nokkru leyti við minn fyrirlestur, sem fjallaði um ýmsar hliðar póstmódern-
isma-hugtaksins (Gunnar fjallaði síðan ítarlega um kenningar Jean-Francois
Lyotard, sem ég hafði drepið á í minni tölu og kemur einnig við sögu í þessari
grein). Ég þakka Vésteini Ólasyni fyrir að lesa grein þessa í handriti og koma
með gagnlegar ábendingar.
2 In the Ocean of Night, Dell, New York, 1977, bls. 46.
3 Hal Foster: „Postmodernism: A Preface“, The Anti-Aesthetic: Essays on Post-
modem Culture (ritstj. Hal Foster), Bay Press, Port Townsend (Washington,
USA), 1983, bls. ix.
4 „The founding of and Manifesto of futurism 1909“, Futurist Manifestos (ritstj.:
Umbro Apollonio), The Viking Press, New York,1973, bls. 22-23.
5 „Mr. Bennett and Mrs. Brown", Collected Essays, Vol. 1, The Hogarth Press,
London, 1966, bls. 330.
6 Continuities, Random House, New York, 1968, bls. 24.
7 „Postmodernism?", Romanticism, Modemism, Postmodemism (Bucknell Rev-
iew, Vol. 25, No. 2; ritstj. Harry R. Garvin), Bucknell University Press, 1980,
bls. 139.
8 „Answering the Question: What is Postmodernism?“ (þýð. Regis Durand), bls.
79. Grein þessi birtist sem bókarauki með enskri þýðingu á verki Lyotards, The
Postmodem Condition: A Report on Knowledge (þýð. G. Bennington og B.
Massumi), University of Minnesota Press, 1984.
9 Sbr. Michael Köhler: ‘Postmodernismus’: Ein begriffsgeschichtlicher Uber-
blick", Amerikastudien, Jahrgang 22, Heft 1, 1977, bls. 11.
451