Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Blaðsíða 46

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Blaðsíða 46
Tímarit Máls og menningar afturhvarfs frá hinum róttækasta módernisma. I það minnsta eru þeir fáir sem reynt hafa að ganga lengra í því að segja (ekki) sögu en Joyce í Finnegans Wake sem út kom fyrir um hálfri öld (1939).21 I deilum um tengsl módernisma og póstmódernisma í sagnagerð gleymist svo iðulega að gaumgæfa hlut raunsæis á okkar öld, þeirrar hefðar sem helst varðveitir sjálfa frásagnarlistina. Það eru einhver óhjákvæmileg tengsl milli sagnagerðar og sjálfs eðlis tungumálsins. Málið er flokkunarkerfi veruleikans og við komum ekki síst lagi á hann með því að segja um hann sögur. Að tala er oftar en ekki að segja frá og við metum frásagnir með hliðsjón af því hvernig þær endurspegla þann veruleika sem við berum kennsl á með hjálp tungu- málsins. Getur verið að við séum að upplifa „endurkomu sögunnar" eins og sumir hafa haldið fram?22 En hvað varð um listina að segja góða sögu? Hafði módernisminn allt að því gengið af henni dauðri? Felst póstmódernisminn kannski í endurvakningu sagnalistar? Var nýraunsæið, svo nefnt sé dæmi úr ís- lenskri bókmenntasögu, ef til vill póstmódernismi? Það kom með sögur úr samtímanum, að því er virðist óáreitt af módernisma þeim sem gengið hafði yf- ir frá og með miðjum sjöunda áratugnum. Þá vakna líka spurningar um hefð- bundið raunsæi almennt, en það hefur verið afar lífseigt í bókmenntum Vestur- landa á öldinni og getur raunar hiklaust talist ráðandi straumur í sagnagerð allt fram á okkar daga. En þeir talsmenn póstmódernisma sem boða endurvakningu sögunnar eftir hrakninga hennar í módernismanum vilja þó fæstir láta bendla sig við „gamal- dags“ raunsæi. Bandaríski höfundurinn John Barth mælti fyrir munn margra í grein sem birtist árið 1980, þar sem hann heldur því fram að póstmódernistar „samhæfi" raunsæi og módernisma. Þeir dragi lærdóm af hvorumtveggja en hefji sig um leið upp yfir þær andstæður sem ríkt hafi á milli þessara bók- menntastrauma. Þessi samhæfing hefur að hans mati fært okkur endurnýjun eða endurnæringu sagnagerðar.23 Margir hafa einnig verið sammála um eitt helsta dæmið sem Barth nefnir um slíka endurnýjun: skáldsöguna Hundrab ára einsemd eftir Gabríel García Marquez. Hún er frægasta dæmið um „furðu- raunsæið" eða „töfraraunsæið" suður-ameríska sem mikillar hylli hefur notið á Vesturlöndum. Sagan á það sameiginlegt með módernisma að hún kærir sig oft kollótta um röklegt samhengi og jarðbundna endurspeglun veruleikans, en jafnframt dregur hún lesandann inn í sannfærandi heim þar sem hann fellst á samsömun þá með lesefninu sem hefðbundin sagnalist byggir á. Ef póstmódernismi felst í slíkri samhæfingu, hvar má sjá hennar stað í ís- lenskri sagnagerð? Kannski í Hjartad býr enn í helli sínum eftir Guðberg Bergsson, sem sækir sér „félagsfræðilegt“ viðfangsefni og vandamálapólitík í nýraunsæið og „segir söguna" en gerir um leið úr henni táknræna furðuferð um hellisskútann Reykjavík? Eða í Grámosinn glóir eftir Thor Vilhjálmsson, þar sem myndbreytandi sýn módernistans beinist að íslensku sögusviði og söguefni sem virðist kalla á „epískan" skilning? Eða í sögum Einars Más Guð- 436
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.