Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Blaðsíða 108

Tímarit Máls og menningar
legan hátt en án þess að gera grín að
fólki.
I Reykjavík safnar Grímur að sér
fólkinu sínu - því allt gerist aftur þó að
tilbrigðin séu endalaus, höfundur er
ekki á valdi neinnar nauðhyggju. Gott-
ína yngri heitir Svava, heillandi stelpa,
máldjörf og skáldmælt. Alfrún heitir
Hulda í Reykjavík en því miður er ekk-
ert pláss fyrir hana í sögunni vegna
Onnu sem í Reykjavík heitir Bergljót.
Kannski er það persóna Bergljótar
sem gerir seinni hluta bókarinnar sem
heild nýstárlegri, frískari en fyrri hlut-
ann sem þrátt fyrir nornaseið er í gömlu
fari lengst af. Sérvitur börn eru tiltölu-
lega algengar persónur í bókum, flestir
Islendingar sem skrifa bækur um
bernsku sína virðast hafa verið ein-
kennilegir.
Bergljót er eldri en Grímur, þrítugur
málari og teiknikennari. Við fáum ekk-
ert að vita um fortíð hennar og þurfum
þess heldur ekki. Hún hefur lifað fjöl-
breytilegu bóhemjulífi bæði heima og
erlendis við nám. Fyrir henni er ást eins
og hvert annað álegg. En þótt lífsreynd
sé veit hún varla hvað hún er að hætta
sér út í þegar hún ákveður að fleka und-
arlega unga manninn að austan - áreið-
anlega hugsar hún sér bara stutt ævin-
týri. Hún veit eðlilega ekki að Grímur
sér hana í gervi Onnu með barnið strax
í fyrsta skipti sem þau hittast, þaðan af
síður veit hún að hann er forvitri. Sam-
band þeirra er gott dæmi um það fyrir-
bæri bókmenntanna þegar hinn lífs-
þreytti heimsmaður hittir barn náttúr-
unnar og heillast gegn vilja sínum,
smitast jafnvel um skeið. Kynhlutverk-
um náttúrubarns og heimsmanns er
listilega snúið við í Kaldaljósi, það sést
best í umræðunum um barn eða ekki
barn þegar Bergljót segir (429): „Börn
trufla Grímur þótt þau séu ágæt,“ og
hann hugsar:
Hvernig getur hún látið sér detta
þetta í hug! Börn geta ekki truflað.
Börn eru líf. Líf truflar ekki. Dauð-
inn truflar. Það er dauðinn sem
skekur allt í kringum sig með loðn-
um og óvægnum krumlum sínum.
Bamshendur eru ólíkar slíkum hrifsi-
lúkum. Þær eru gjöfular.
Persónur Kaldaljóss vekja upp spurn-
ingu um hvort karlmönnum í bókum
kvenna hætti til að verða einfaldar
manngerðir eins og kvenfólk hefur
löngum mátt þola í bókum karla - þeir
verði mjúki karlmaðurinn og harði
karlmaðurinn. Grímur sameinar þá að
vísu báða, hann fær heila sögu til að
sýna hvern mann hann hefur að geyma,
en eins og fram hefur komið veigrar
Vigdís sér við að segja frá tímabilinu
þegar hann er vondur. Aðrir karlmenn í
sögunni eru undur mjúkir, Indriði,
Hermundur og ekki síst Tumi sem virð-
ist ekki hafa annað að gera en vera góð-
ur. Hins vegar eru Alfrún, Gottína,
Svava og Bergljót marghliða og spenn-
andi persónur.
Mín tíð er hringur og Ijós
Grímur er náttúrubarn, tími hans er
hringlaga. Hann sér ekki fyrir endann á
neinu, allt gerist aftur, gengur í hring.
Allur tími er í senn: Grímur geymir
fortíðina í sér, er Grímur eldri endur-
borinn til lengra og árangursríkara lífs,
og hann teiknar framtíðina þó enginn
kunni að lesa í myndirnar hans nema
Álfrún. Álfrún leysir upp tímahugtakið,
hún er Hollendingurinn fljúgandi sem
ekki hefur fengið frið.
Bergljót er hins vegar nútímamaður-
inn, hennar tími er línulaga. Hún sér
fyrir endann á hlutum, líka ástinni. Allir
498