Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Blaðsíða 69

Aukin menningarbyrði
andi hvor á aðra, en með púðri sem dregur ekki nema hálfa leiðina yfir víg-
völlinn, þá hafið þið nokkuð góða mynd af deilunni. Þið þekkið ef til vill
franska orðtakið: si la vieillesse pouvait — si la jeunesse savait - ef ellin bara
gæti - ef æskan bara vissi. Þegar frönskukennarinn okkar útskýrði með
uppgerðarbrosi merkingu þessa spakmælis sór ég þess eið að helga mig því
verkefni að afsanna setninguna. Mér finnast slík spakmæli vera óhemju
íhaldssöm og frekar til að takmarka en útvíkka möguleika manna, en hverj-
um er að sjálfsögðu frjálst að hafa sína skoðun á vitsmunaþroska ólíkra
kynslóða.
Hitt er svo annað mál, að það er ekki lengur í tísku eins og fyrir nokkr-
um árum að skoða allt í andstæðum, hugsa í antítesum eða dúalískt eins og
það hét þegar menn vildu slá um sig. Flestir eru komnir með litasjónvarp
og það er að verða úrelt að hugsa svart-hvítt, svo ég nefni aðeins umræðuna
milli þeirra sem eru pólitískt meðvitaðir og þeirra sem eru fagurfræðilega
meðvitaðir vegna þess að sú umræða er að mínu mati mest áberandi í bók-
menntalífi Dana þessa stundina.
Persónulega er ég fylgjandi aðferð sem á góðri dönsku heitir „pick and
choose“, og felst í því að plokka sitt lítið af hverju. Um 1980 hafði ég sjálf-
ur fengið mig fullsaddan af svokölluðum vandamálabókmenntum, en um
leið fannst mér þessar bókmenntir hafa náð mikilvægum árangri í því að fá
fleiri bæði til að skrifa og lesa bækur. Það er gott og nauðsynlegt að stílfæra
til þess að boðskapurinn nái fram að ganga. Ljóðskáldið Vagn Steen hefur
einhvern tímann orðað þetta þannig: Den der fanger fuglen - fanger ikke
fuglens flugt. Þess vegna er ég ánægður með að ungu ljóðskáldin skuli aftur
farin að hugsa um fagurfræði skáldskaparmálsins. Hins vegar er ég
óánægður með að sú stefna að skoða hluti í ljósi sögunnar og vera gagnrýn-
inn í hugsun skuli falla í skuggann á 9. áratugnum.
Ef við hverfum frá þessari deilu, þá er að sjálfsögðu fjöldi rithöfunda í
Danmörku sem ekki er hægt að telja til kynslóðanna rétt á undan eða rétt á
eftir Klaus Lynggaard. Fyrst og fremst höfum við mjög stóran hóp sem
skrifar einhvers konar raunsæi eða natúralisma með sálfræðilegu ívafi. Þetta
byrjaði fyrir rúmum hundrað árum með m.a. I.P. Jacobsen og Herman
Bang, og hefur haldið áfram síðan undir mismunandi heitum. I dag má
nefna Klaus Rifbjerg, Leif Panduro, Tage Skou-Hansen, Kirsten Thorup,
Ditte Cederstrand og 30 aðra sem fulltrúa fyrir þessa hefð, og þið getið
fundið hjá Poul Borum eða í uppsláttariti eftir einhvern annan.
Ekki síst höfum við ótalmarga módernista, en meðal þeirra má finna
flesta mína uppáhaldshöfunda: Per Hojholt, Svend Áge Madsen, Ulla
Ryum, Benny Andersen, Cecil Bodker, Villy Sorensen, Peter Seeberg,
Sven Holm, Inger Christensen, Dorrit Willumsen o.fl.
459