Són - 01.01.2005, Side 19

Són - 01.01.2005, Side 19
ÍSLENSKAR LAUSAVÍSUR OG BRAGFRÆÐILEGAR BREYTINGAR 19 er þó hæpið að fullyrða nokkuð í þessum málum enda er engin bein og traust vitneskja um edduhætti í lausavísum í munnlegri geymd milli svartadauða og siðskipta. Það virðist þó frekar ólíklegt að edduhættir í lausavísum hafi horf- ið með öllu og með það í huga er rétt að snúa aftur að spurningunni um uppruna rímnahátta. Vésteinn Ólason hefur sýnt fram á að ýmsir grunnhættir rímna komu úr evrópskum kveðskap32 og verður hér gengið áfram út frá því en einnig hugað að því hvaða íslenskir hættir hafi jafnframt getað stuðlað að þróun þeirra. Fyrst ber að nefna hrynhendu sem var á sínum tíma einnig fengin að láni frá meginlandinu úr kirkjulegum kveðskap33 og samsvarar breiðhendu í því er varðar hrynjandi. Mikilvægi hrynhendu í mótun ferskiptra rímnahátta er auðséð. Hins vegar virðist enn ekki ljóst hversu stóran þátt aðrir skáldahættir áttu í myndun rímnahátta, þótt margt hafi verið skrifað um það í tímans rás. Í bókinni Skaldic Poetry, sem var nefnd í upphafi þessarar greinar, tengir Inna Matyushina rímur við skáldahætti: dróttkvætt og hrynhent. Hún heldur því meðal annars fram að rímur hafi sennilega erft frá þeim alla sína bragfræði (eins og myndmálið): stuðlasetningu, innrím, greinarmun á löngum og stuttum atkvæðum, fjölda áhersluatkvæða og áherslulausra atkvæða.34 Inna líkir enn fremur ferhendu, grundvallarformi rímna, við vísuhelming í skáldaháttum: frumlínum ferskeytlu við vísuorð í hrynhendu og síðlínum við vísuorð í dróttkvæðum hætti. Helmingur hrynhendu samsvarar auðsjáanlega ákveðnum gerðum ferhendu. Líkindi á milli ferhendu í rímum og helmings dróttkvæðs háttar (aðalhátta skálda á 9.–14. öld) eru ekki jafnskýr. Grundvallar- regla í dróttkvæðum er sú að vísuorð hefur að jafnaði 6 bragstöður, sam- tals 24 í helmingi; ferhenda með 6 bragstöður í hverju vísuorði er ekki til meðal rímnahátta þótt fyrir komi að síðlínur hafi 6 bragstöður (til dæmis í ferskeytlu) eða að samanlagður fjöldi bragstaðna í ferhendu sé 24 (sbr. úrkast, dverghent). Meira máli skiptir þó að grunnlína fer- hendra rímnahátta hefur 4 ris (þ.e. 4 bragliði, 7–8 atkvæði) en drótt- kvætt vísuorð hefur jafnan 3 ris (og þar með 6 eða 7 atkvæði). Drótt- 32 Vésteinn Ólason (1976). 33 Vésteinn Ólason (1992:222 og áfram). 34 Gurevich, Matyushina (2000:692).
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168

x

Són

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Són
https://timarit.is/publication/1139

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.