Són - 01.01.2005, Blaðsíða 100

100 ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON
lokin ákallar mælandi náttúruna og biður um fleiri slík: „vötn og sorg-
ir, stígið upp og hefjið aftur syndaflóðið“.33 Ljóðið er voldug sýn,
enda hafði skáldið stefnt að því frá fyrstu tíð, eins og hann lýsti í fræg-
um bréfum sextán ára gamall, að verða sjáandi. Var að undra þótt súr-
realistar tækju Rimbaud í dýrlingatölu?34
Annað sem er eftirtektarvert við ljóðið er hvað það er ‚raun-
sæislegt‘ í öllum sínum óraunveruleika. Það er nánast án myndlíkinga
eða annarra þeirra stílbragða sem algeng eru í ljóðum, og sama gildir
um önnur ljóð í safninu. Í hverju er þá skáldskapargildi þeirra fólgið?
„Textar Rimbauds hafna eftirlíkingu og það gerir þá skáldlega,“ ritar
Tzvetan Todorov.35
Þjóðverjinn Hugo Friedrich skrifaði bók um nútímaljóð sem mun
hafa haft nokkur áhrif hér á landi á síðari hluta nýliðinnar aldar, þó
varla meðal skálda.36 Meðal annars er hún greinilega biblía Arnar
Ólafssonar við ritun Kóralforspils hafsins og hún setur einnig mark á
seinnihluta Atómskálda Eysteins Þorvaldssonar. Í henni eru margar
góðar einstakar athuganir, en ókostir hennar eru þó yfirgnæfandi að
mínum dómi þó ekki sé tóm til að rökstyðja það að ráði hér,37 og
felast einkum í tvennu: annarsvegar í alltof skematískum og alhæfandi
skilningi á nútímaljóðum,38 og í því hinsvegar að skoða nútímaljóð
fyrst og fremst sem frávik frá eldra normi en ekki sem nýjan og full-
veðja veruleika sem bjóði upp á áður óþekkta möguleika í skáldskap,
dýrmæta möguleika. Enda segir höfundur um sjálfan sig: „Ég uni mér
betur í fylgd Goethes en Eliots“.39
33 „Eaux et tristesses, montez et relevez les Déluges.“
34 Allt það mál er reyndar skrautlegt eins og fleira í sögu hreyfingarinnar. Dýrkunin
beið nokkurn hnekki þegar Breton ákvað að Rimbaud gæti ekki verið þeirra
maður úr því að afturhaldsgaurinn Paul Claudel hefði getað eignað sér hann. Sbr.
seinna súrrealistaávarpið, André Breton (1972:80).
35 „La poésie sans le vers“, Todorov (1987:79).
36 Die Struktur der modernen Lyrik · Von Baudelaire bis zur Gegenwart.
37 Ég gæti nefnt eftirfarandi bókmenntamenn sem hafa gagnrýnt bókina á mismun-
andi forsendum: Sigfús Daðason (2000:264–65), Paul de Man (1983:171–74),
Antoine Compagnon (1990:58–64).
38 Hugo Friedrich er haldinn þeim erfðalesti kennarans að einfalda fyrirbærin svo
þau passi öll í sama skemað — sem hann kallar „die Struktureinheit der modernen
europäischen Lyrik“ (1971:10). Það hugtak er hreinn hugarburður, nær lagi væri
að tala um „die Strukturvielfalt“. Friedrich alhæfir út frá vissum þáttum í frönskum
skáldskap; af enskumælandi skáldum fjallar hann nánast um Eliot einan, í vægast
sagt furðulegum kafla (bls. 198–200).
39 Hugo Friedrich (1971:10).