Són - 01.01.2005, Síða 120

ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON120
Kaflinn varpar ljósi á notkun Sigfúsar Daðasonar á mælskubrögðum.
Sigfús notar bersýnilega trópa (myndhverfingar, nafnskipti o.þ.h.)
mun minna en stílbrögð á borð við endurtekningar og hliðstæður,
með öðrum orðum ýmis setningaleg stílbrögð, enda er hrynjandi
meðal mikilvægustu eiginda ljóða hans. Niðurstaða Jakobsons virðist
vera sú að varast beri að skilgreina skáldskaparaðferðir þröngt. Því er
ég sammála en vil bæta tvennu við: Ég tel reyndar að til séu „ljóð gjör-
sneydd myndmáli“, en að vísu er ekki einhlítt hvernig skilja beri hug-
takið ‚myndmál‘. Í annan stað sýna mörg ljóð Sigfúsar að hann kann
vel með ljóðmyndir að fara, en þær hafa hinsvegar aldrei sjálfgildi í
skáldskap hans.
Módernismi eða nútímaljóð
Hér mætti fara nokkrum orðum um notkun orðsins módernismi í um-
ræðu um íslenska ljóðlist og ástæður þess að ég kýs að sneiða hjá því.
Tvær bækur hafa verið ritaðar á íslensku með hugtakið að leiðarljósi:
Atómskáldin eftir Eystein Þorvaldsson 1980 og Kóralforspil hafsins eftir
Örn Ólafsson 1992, en þeir nota það að vísu hvor með sínum hætti.
Það er reyndar mjög í stíl við það sem tíðkast í öðrum löndum og
gerir að verkum að hugtakið er á mörkum þess að vera nothæft. Það
er regnhlífarhugtak sem alls óvíst er að tveir menn skilji eins.
Hugtakið er ekki mjög gamalt í alþjóðlegri umræðu og í prentuðu
máli hérlendis rekur Eysteinn það til Vögguvísu Elíasar Marar 1950 og
tveggja greina eftir Einar Braga og Sigfús Daðason frá 1952.96
Eysteinn fer í umfjöllun sinni að mestu eftir þriggja liða skilgreiningu
Algulins eins og áður segir en herðir þó ögn á henni: „Til þess að ljóð
megi teljast módernt telur Algulin að það verði að hafa a.m.k. tvö af
þessum einkennum til að bera“.97 Þetta er öllu afdráttarlausara en hjá
Algulin: „I regel bör emellertid mer än en av dessa faktorer föreligga
för att stilen skall kunna sägas vara modernistisk [leturbr. hér]“.98
Breytingin leiðir af sér gervivandmál á borð við það hvort Þorpið eftir
Jón úr Vör sé módernt.99
96 Eysteinn Þorvaldsson (1980:17). — Alan Sinfield (2004:217) getur þess að hugtak-
ið hafi ekki fest rætur í breskri bókmenntaumræðu fyrr en um 1960 og þá komið
frá Bandaríkjunum.
97 Eysteinn Þorvaldsson (1980:196).
98 Ingemar Algulin (1969:16).
99 „[Hæpið er] að telja Þorpið módernt þó að það sé algerlega óbundið. Setningar og
orðfæri eru þar með venjulegum auðskildum hætti og þar er ekki hið dirfskufulla