Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Síða 11

11
prússnesku styrjaldanna við lok nítjándu aldar og upphaf þeirrar tuttug-
ustu var staða Íslands sem ríkulegt forðabúr norrænnar fornmenningar
miðlæg í dönsku menningarlífi.9 Staða Íslands sem auðlind með skírskot-
un til hins upprunalega var í vissu samhengi mikilvæg og menningarleg
en í öðru var fortíðin hvorki mikils metin né tengd völdum á þeim tíma.
Sem dæmi má nefna að í ljóðum dönsku skáldanna N.F.S. Grundtvig og
Adams Oehlenschläger var Íslandi lýst sem allt að því goðsögulegum stað
en þó framar öllu sem stað þar sem fornar sagnir og menningararf væri
að finna. Þennan eiginleika kallar Foucault fjórða lögmál heterótópíunn-
ar, en heterókrónískir eiginleikar hennar gera það mögulegt að upplifa
annan tíma,10 í þessu tilfelli samnorræna fortíð.11 Í fortíðardýrkuninni
má einnig skynja hugsjón um Danmörku sem framtíðar-menningarveldi í
Norður-Evrópu. Hugsjónin tengdist hugmyndum um hið upprunalega og
hefur öldum saman átt sinn þátt í því að íslenskur menningararfur, einkum
Íslendingasögurnar og forn þingræðishefð, virtist upprunalegur.12
Það að tengja Ísland við danska eða norræna fortíð byggir á hugmynd-
um um íslenska tungu og bókmenntirnar sem frummenningu sem hægt er
9 Áhersla nágrannalandanna á íslenska tungu og Íslendingasögurnar sem verðmætan
arf hefur Sumarliði Ísleifsson sagt sprottna af þörf í Norður-Evrópu fyrir „hliðstæðu
við Heródótus og Hómer“. Sjá Sumarliði Ísleifsson, „Iceland“, Imagology. The cul-
tural construction and literary representation of national characters. A critical survey,
Studia Imagologica vol.13, ritstj. Manfred Beller og Joep Leerssen, Amsterdam /
New York, 2007, bls. 177–179. Í annarri grein, Icelandic National images in the 19th
and 20th Centuries, bendir Sumarliði á hugmyndina um Ísland sem Hellas Norðurs-
ins. Sjá: http://www.inor.is/index.php?m=N&id=M_SUMARLGR1&type=&auth
or=&category=&cid=SUMARLGR1 [sótt 23. ágúst 2010]. Í ljóðinu Island (1805)
eftir A. Oehlenschläger má sjá dæmi um það þegar norrænni fornöld er stillt upp
sem andstæðu rómverskrar og grískrar fornaldar en í því renna dansk-íslenski lista-
maðurinn Bertel Thorvaldsen (1770–1844) og guðinn Þór saman í eitt. Sjá nánar
Ann-Sofie N. Gremaud, „The Vikings are coming. A modern Icelandic self-image
in the light of the economic crisis“, NORDEUROPAforum Berlin 1–2/2010, 20.
árg., bls. 87–106.
10 Michel Foucault, „Of Other Spaces“, bls. 26.
11 Ámóta sjónarmið varðandi hugmyndir um forna germanska menningu er að finna
í þýskri menningarsögu. Julia Zernack er sérfræðingur í málefnum Skandinavíu
og hefur rannsakað hugmyndir Þjóðverja um Ísland. Sjá m.a. Julia Zernack, „Old
Norse-Icelandic Literature and German Culture“, Iceland and Images of the North,
ritstj. Sumarliði R. Ísleifsson og Daniel Chartier, Québec: Presses de l’Université
du Québec, 2011.
12 Sjá t.d. umfjöllun um lýsingu Ólafs Ragnars Grímssonar á erfðaeiginleikum Íslend-
inga í Ann-Sofie N. Gremaud, „The Vikings are coming. A modern Icelandic
self-image in the light of the economic crisis“, bls. 87–106.
ÍSLAND SEM RýMI ANNARLEIKANS