Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Síða 32

32
Slíkir postulínsplattar með mynd og áletrun sem upprunnir voru í
dönskum postulínsverksmiðjum höfðu þegar hér var komið sögu notið
vaxandi vinsælda á Íslandi. Þetta átti ekki síst við um svokallaða jólaplatta
en allt frá árinu 1895 hafa nýir slíkir verið settir á markað fyrir hver jól
undir merkjum Bing & Grøndahl. Á árunum 1928–1930 voru jafnframt
framleiddir slíkir plattar hjá fyrirtækinu með íslensku myndefni að frum-
kvæði verslunareigenda í Reykjavík.4 Auk jólaplatta var algengt að láta
útbúa postulínsplatta til minningar um stærri og minni viðburði og hefur
einhverjum í hinni opinberu undirbúningsnefnd þótt tilhlýðilegt að láta
útbúa slíkan fyrir Alþingishátíðina.
Samkvæmt Speglinum höfðu gagnrýnendur tiltækisins algerlega mis-
skilið áform undirbúningsnefndarinnar. Nefndin hafði þegar sýnt það og
sannað að henni var umhugað um að hátíðin yrði sem íslenskust í alla staði5
og því taldi greinarhöfundur Spegilsins það fásinnu „að halda, að svo ramm-
íslensk nefnd hafi látið sjer detta í hug, að koma með svo þræl danska uppá-
stungu, sem þessa“. Í meðförum Spegilsins var áformum Jónasar Jónssonar
frá Hriflu og félaga í undirbúningsnefndinni snúið þannig að fyrirhug-
uðum postulínsplatta var skipt út fyrir hund úr sama efni. Nefndinni var
síðan þakkað fyrir þessa „ágætu uppástungu með postulínshundinn“ og
hugmyndin sögð „svo fögur og þjóðleg sem frekast er kostur því þesskonar
hundar hafa frá alda öðli prýtt íslensk heimili, eins og víða má sjá af forn-
sögum vorum“. Var svo í greininni gerð nokkur grein fyrir birtingarmynd-
um postulínshundsins í fornum íslenskum heimildum og fjallað um langa
og farsæla sambúð þjóðar og postulínshunda allt frá fyrstu tíð.6
Kannski hefur þessi grein í Speglinum gert útslagið því undirbúnings-
nefndin hætti við plattagerðina og ekkert varð úr því að minningarskjöldur
úr postulíni yrði seldur almenningi fyrir Alþingishátíðina af hálfu opin-
berra aðila. Að vísu var framleiddur postulínsskjöldur með einkennismerki
hátíðarinnar sem Tryggvi Magnússon hannaði en upplag hans var mjög
takmarkað og mun skjöldurinn einkum hafa verið hafður til opinberra
gjafa. Á vegum einkaaðila var aftur á móti framleiddur postulínsplatti af
4 Morgunblaðið 18. nóvember 1928, bls. 3–4; Helga Skúladóttir Schopka, „Danskir
plattar með íslensku efni“, Lesbók Morgunblaðsins 10. maí 1997, bls. 8–9; Halldór
Halldórsson, „Íslenzku plattarnir frá Bing og Gröndahl“, Lesbók Morgunblaðsins 21.
desember 1994, bls. 47.
5 Sjá t.d. umfjöllun Árna Heimis Ingólfssonar, „Hetjur styrkar standa. Þjóðhvöt Jóns
Leifs og Alþingishátíðin 1930“, Saga 2/2002, bls. 167–205, einkum bls. 170–173.
6 Spegillinn 28. janúar 1928, bls. 12.
ÓlAfuR RAStRick