Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Page 53

53
leyti varpar greinin ljósi á menningarpólitíska kænsku Nordals en um leið
er hún tvíbent framlag til viðkvæmrar menningarumræðunnar þar sem
togstreitan á milli hins gamla og nýja, innlenda og erlenda, einstaka og
fjöldaframleidda, hægri og vinstri verður sífellt meiri.
Í því sambandi er áhugavert að á undan greininni og fremst í heftinu
birtir Sigurður ljóðið „Sorg“ eftir Jóhann Sigurjónsson (1880–1919). Það
hefur þótt óljóst hvers vegna ljóðið er fyrst birt á þessum stað, á þessari
stundu. „Sorg“ orti Jóhann seint á fyrsta áratugnum og átti Sigurður frum-
handrit skáldsins. Hann lét það því ekki á prent fyrr en um það bil sautján
árum eftir að það var samið og átta árum eftir lát Jóhanns. Ljóðið hefur
líklega verið þekkt í ákveðnum hópi manna því Jóhann flutti það á fundum
íslenskra stúdenta í Kaupmannahöfn.9 Það kann að vera ein af ástæðum
þess að birtingunni fylgir engin greinargerð en ástæðan kann einnig að vera
sú að Sigurður hafi ætlast til þess að ljóðið yrði lesið í samhengi við grein
sína. Ljóðið lýsir fallinni borg, gildishruni, trúleysi, lífsfirringu og glataðri
fegurð. „Vei, vei, yfir hinni föllnu borg!“ segir í upphafi ljóðsins: „Hvar eru
þín stræti,/þínir turnar,/og ljóshafið, yndi næturinnar?“ Hannes Pétursson
skáld hefur bent á þematísk og stílleg tengsl við spásögn Opinberunar
Jóhannesar um fall Babýlonborgar sem er „orðin að djöfla heimkynni, og
fangelsi alls konar óhreinna anda, og fangelsi alls konar óhreinna og við-
bjóðslegra fugla“.10 Ekki þarf að kafa dýpra til þess að sjá að efni ljóðsins
þjónar menningarpólitískum boðskap greinarinnar um öræfi og öræfinga
þar sem sveitalífið er upphafið á kostnað borgarinnar. Á þessum tíma lýsti
varla nokkurt íslenskt ljóð betur dekadens – hnignun ef ekki úrkynjun –
borgarinnar og nútímalífsins. Í kaupbæti ber ljóðið ferskan andblæ inn í
íslenska ljóðagerð – þrátt fyrir aldur sinn – með rímleysi, frjálsri hrynjandi
og torræðu táknmáli. Það veitir Nordal aukið svigrúm til þess að halda
fram íhaldssömum málstað því að þeim mun erfiðara er að saka mann um
afturhald sem birtir þetta framsækna ljóð í tímariti sínu. Fá ljóð voru birt í
Vöku. Áður aðeins eitt, „Hallfreður vandræðaskáld“ eftir Davíð Stefánsson
(1895–1964) sem kom í fyrsta heftinu, ort inn í hefð nítjándu aldar sögu-
ljóða. Síðar einungis þrjú frumsamin íslensk ljóð sem segja má að boði
einnig nokkrar nýjungar í íslenskum kveðskap, „Söknuður“ og tvö önnur
eftir Jóhann Jónsson (1896–1932). Vafasamt er að líta á valið á þessum
ljóðum sem tilviljun í annars íhaldssamri ritstjórnarstefnu Vöku.
9 Eysteinn Þorvaldsson, Atómskáldin. Aðdragandi og upphaf módernisma í íslenskri
ljóðagerð, Reykjavík: Hið íslenska bókmenntafélag, 1980, bls. 45.
10 Hannes Pétursson, „Hvar eru þín stræti?“, Skírnir 1973, bls. 43–53.
VAKA OG VAKI , UPPRISA OG UPPREISN