Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2012, Blaðsíða 175

175
hann í varðhaldi á leið til Parísar, eins og „stigamann og morð-
ingja“, þar sem hann er ákærður fyrir að falsa innsigli. Aftur á hann
í útistöðum við embættismann í Compiègne, hann er pyntaður til
að játa sök sína, hindraður í að áfrýja og dæmdur, honum er veitt
uppreisn æru og hann dæmdur á ný þar til slóð þessarar mannveru
hverfur úr skjölunum.24
Þetta er eitt af óteljandi dæmum. Annað dæmi sem hér má nefna eru hinar
þekktu myndskreytingar í tíðasöngbók hertogans af Berry. „Því var lengi
vel trúað“, segir útgefandi þeirra, „og margir eru ennþá sannfærðir um að
þessar myndskreytingar frá 15. öld séu verk alvörugefinna munka eða
frómra nunna er gengu til vinnu í friðsælum klaustrum sínum. Það er
hugsanlegt í einhverjum tilvikum. Yfir heildina litið var þessu þó allt
öðruvísi farið. Það voru veraldlegir menn, afburða handverksmenn, sem
unnu þessi fallegu verk. Og líf þessara veraldlegu listamanna var langt frá
því að vera mjög uppbyggilegt.“25 Við heyrum ítrekað af athöfnum sem
við samfélagsaðstæður okkar tíma yrðu brennimerktar sem „glæpir“ og
taldar fullkomlega „óæskilegar“. Málararnir saka hvor annan um þjófnað;
síðan stingur annar þeirra, með liðsinni ættmenna sinna, hinn til bana á
götu úti um hábjartan dag. Og hertoginn af Berry, sem þarf á morðingj-
anum að halda, verður að biðja um sakaruppgjöf eða „lettre de rémission“
fyrir hann. Enn annar maður rænir átta ára stúlku til að giftast henni,
auðvitað gegn vilja foreldra hennar. Sakaruppgjöfin sýnir okkur að slíkar
„blóðugar erjur“ áttu sér stað út um allt og gátu oft staðið um árabil.
Stundum leiddu þær til villtra bardaga á torgum eða úti á landi og skipti þá
engu hvort um var að ræða riddara, kaupmenn eða handverksmenn. Líkt
og í öllum öðrum löndum þar sem svipuð þjóðfélagsgerð er við lýði, sem
er enn í dag raunin í Abyssiníu eða Afganistan svo dæmi sé tekið, hefur
aðallinn með sér óaldarlýð sem svífst einskis. „... Hann er umkringdur
þjónustufólki og vopnuðum mönnum allan liðlangan daginn til að leysa
„deilumál“ sín ... Óbreyttir borgarar eða „roturiers“ geta ekki leyft sér
þennan munað, en þeir eiga þó „ættingja og vini“ sem koma þeim til hjálp-
ar, oft í stórum hópum, útbúnir alls konar hræðilegum vopnum sem stað-
24 Mathieu d’Escouchy, Chronique, ritstj. G. du Fresne de Beaucourt (Société de
l’histoire de France), 1863–1864, 1. bindi, bls. iv–xxiii. Hér vitnað eftir Huizinga,
sama rit, bls. 32.
25 P. Durrieu, Les très belles Heures de Notre Dame du Duc Jean de Berry, París, 1922,
bls. 68.
AF ÁRÁSARGIRNINNI OG UMBREYTINGUM HENNAR