Skírnir - 01.09.1995, Page 69

SKÍRNIR
JEG ER 479 DÖGUM ÝNGRI EN NILLI
339
eptir að hafa ekki smakkað nokkurn dropa í hjerum bil 13 ár, og
smakkaðist vel.“ Einnig kemur á óvart að Halldór hafi haft tæki-
færi til að skapa sér sérstöðu á jafn mörgum sviðum og raun ber
vitni. Óhætt er að fullyrða að dulbúin verkaskipting hefur ríkt í
þessu nítjándu aldar bændasamfélagi sem ekki hefur þótt ástæða
til að láta komast í hámæli. Þröng hagsmunasjónarmið bænda
réðu því að orðræðan í þjóðfélaginu snerist öll um hvernig halda
mætti vinnufólki í vist.74 Hin opinbera umræða gefur því allt aðra
mynd af almennu ástandi sveitanna en vitnisburður einstaklings
eins og Halldórs Jónssonar.
Stöðnun eða framsókn?
I þessum kafla höfum við einkum rætt um mikla samvinnu og
sérhæfingu bændasamfélagsins. Hvort tveggja kemur afar skýrt
fram í dagbók Halldórs og fer ekki á milli mála að reynsla hans
og ættingja hans var ekki einsdæmi. Hins vegar er hér aðeins um
að ræða eitt lítið byggðarlag í landinu. Þótt Strandirnar hafi talist
frekar afskekkt byggð á nítjándu öld verður að hafa í huga að
bæirnir sem Halldór dvaldist lengstum á stóðu nokkuð þétt og
samgöngur milli þeirra töldust greiðar á þeirra tíma mælikvarða.
Af þessum sökum er erfitt að ráða í hvort aðstæður á Ströndum
hafi kallað á meiri samvinnu og sérhæfingu fólks en í þeim
byggðum þar sem aðstæður voru aðrar. Fullyrðingum um önnur
byggðarlög á Islandi verður því að stilla í hóf.
Athafnalíf fólks við Steingrímsfjörð fellur ekki vel að skil-
greiningunni á eðli sjálfsþurftarbúskaparins. Þessi starfsemi sam-
ræmist frekar nýrri sýn á þjóðfélagsgerð gamla bændasamfélags-
ins í Evrópu sem margir erlendir sagnfræðingar hafa mótað á síð-
ustu árum. Því hefur meðal annars verið haldið fram að sérhæfing
hafi verið mun meiri í þessum samfélögum en áður hafði verið
talið og verið í raun forsenda fyrir hinni tæknivæddu iðnbylt-
74 Þær raddir heyrðust samt sem áður sem hvöttu til þess að losað yrði um vist-
arskylduna á þeim forsendum að það væri hagur bænda að hafa aðgang að
frjálsu vinnuafli eins og lausamönnum allt árið um kring. Sjá til dæmis grein
Hermanns Jónassonar, „Um heimilisstjórn, vinnumennsku og lausa-
mennsku." Búnaðarritið 2 (1888), bls. 62-95.