Skírnir - 01.09.1995, Qupperneq 93

SKÍRNIR
AÐ EIGA EKKERT SKILIÐ
363
allir aðrir hagsmunir mínir. En hvers vegna skyldum við ætla að
siðferðilegt gildi mitt sem manneskju ráðist einvörðungu af því að
líf mitt er mér mikilvægt en ekki að hluta til af því hversu mikil-
vægt líf mitt er fyrir aðra en sjálfan mig? Ekki virðist óeðlilegt að
líta svo á að manngildi hverrar manneskju skilgreinist bæði af
hlutlægu gildi hennar og af því gildi sem hún hefur vegna verð-
leika sinna. Manngildi - í merkingunni, það mikilvægi sem líf
manns hefur fyrir hann sjálfan og aðra - er ekki nauðsynlega jafnt
heldur getur það verið að nokkru leyti breytilegt eftir því hver á í
hlut.13 Ef við gerum ráð fyrir að það eigi að vera tengsl milli
manngildis í þessari merkingu og dreifingu félagslegra gæða þá
getur það ekki talist athugavert að sumir fái stærri hlut af auð-
lindum samfélagsins á grundvelli verðleika sinna. Elagsmunir
manna eru einfaldlega ekki jafn mikilvægir án tillits til verðleika
þó að allir menn hafi vissa grundvallarhagsmuni sem samborgur-
unum ber að standa vörð um. Miklu nær væri að segja að hags-
munir þeirra sem sýna af sér æskilega breytni séu fyrir borð
bornir ef þeir hljóta ekki viðeigandi umbun.
Sú mikla áhersla sem Dworkin leggur á jöfnuð hefur vafist
fyrir mörgum. Hvað er í sjálfu sér svona slæmt við ójöfnuð?
Dworkin hefur rökstutt þá skoðun sína að allir eigi að hljóta jafn-
an skerf af auðlindum samfélagsins meðal annars með því að vísa
til þess að sumir hafi ekki nóg til að lifa mannsæmandi lífi. En
spurningin um réttmæti ójöfnuðar er allt önnur en spurningin um
réttmæti fátæktar. Það er engin ósamkvæmni í því fólgin að vilja
berjast gegn fátækt og annarri neyð en færa um leið siðferðileg
rök fyrir vissum ójöfnuði. Rök Dworkins duga því ekki. Sann-
væri jöfn dreifing gæða ekki eina markmið réttlætisins. Einnig væri mikilvægt
að tryggja eins mikla hamingju og frelsi þegnanna og unnt væri. Vlastos taldi
að þetta renndi stoðunum undir einhvers konar verðleikareglu: (a) vegna þess
að með slíkri reglu yrði sköpun ýmissa gæða meiri í þjóðfélaginu en ella og (b)
vegna þess að fólk vill gjarnan lofa verðleika og gerir það ósjálfrátt. Slíkt hrós
„getur því talist bein tjáning á mannlegu frelsi". Gregory Vlastos, „Justice and
Equality“ í Richard Brandt, ritstj., Social Justice (Englewood Cliffs, N.J.:
Prentice-Hall, 1962), s. 64-72.
13 Hér nota ég orðið manngildi í víðari merkingu en oftast er gert. Algengast er
að það sé notað í svipaðri merkingu og hlutlœgt gildi er notað í þessari grein.