Skírnir - 01.09.1995, Page 121
SKÍRNIR
STJÓRNARSKRÁ OG MANNRÉTTINDI
391
Þá má minna á að réttindagreinar eru alla jafna almennt orð-
aðar og því ekki ýkja skýrar né skilmerkilegar; þar af leiðandi er
óvissa um skyldur. Því er nokkur hætta á að réttindagreinar
kyndi undir ófriði og illdeilum alveg á sama hátt og merkingar-
litlar lagagreinar gera yfirleitt.
Réttindagreinar vekja ennfremur andúð á ríkinu og valdi þess
og undir merkjum þeirra fær barátta gegn ríkinu meiri hljóm-
grunn en réttlætanlegt er. En skyldu þeir sem þá baráttu heyja
gefa því gaum hvað við kunni að taka þegar allan mátt hefur
dregið úr ríkisvaldinu? Tekur þá ekki við alræði kröfugerðar- og
þrýstihópanna, svo sem að framan er lýst, og stríð allra gegn öll-
um?
Undir merkjum réttindagreinanna er tekizt á í þjóðfélaginu;
launþegar eiga í erjum við fyrirtækin, landslýðurinn heyr stríð
við stjórnvöld (,,kerfið“), skólanemendur við kennara, hjón hvert
við annað, börn við foreldra, sjúkir og fatlaðir við heilbrigða og
þannig mætti áfram telja. Til að styrkja vígstöðu sína ráða stjórn-
endur kröfugerðarhópanna sér starfslið og skipuleggja fylkingu
trúnaðarmanna, réttindaskrifstofur rísa upp, samninganefndir
verða fleiri og fjölmennari, „samstarfsnefndir" og „ráð“ af ýmsu
tagi fá vaxandi verkefni. Þeir sem hafa ekki bolmagn til slíkra um-
svifa kalla á ríkisvaldið og krefjast félagslegrar aðstoðar í réttinda-
baráttunni. Mannréttindaskrifstofum er komið á fót og opinberir
gæzlumenn hvers konar hagsmuna birtast síðan hver af öðrum:
fulltrúar, trúnaðarmenn, eftirlitsmenn, ráðgjafar og umboðs-
menn, auk þeirra sem starfa á frjálsum markaði. Þannig verður
réttindabarátta og kröfugerð einn helzti vaxtarbroddur atvinnu-
lífsins. Þeir sem þar starfa nærast á deilum og árekstrum; rétt-
indakröfumenn leita uppi það sem verða kann til ásteytings og
magna upp átök.
Og svo verður að leysa málin og við tekur langt samningsferli
svo að enn er ærinn starfi og að lokum nást samningar sem verða
hefur sitt fram sem mest á undir sér, en hinn sem verður undir leitar til ríkis-
ins. Hitt gerist einnig að báðir þrýstihóparnir leita til ríkisins og setja því þá
úrslitakosti að þeir leysi ekki ágreining sinn nema ríkið gangi að tilteknum
kröfum. Þetta er sú aðferð sem aðilar vinnumarkaðarins viðhafa æ oftar.