Skírnir - 01.09.1995, Side 154

424
ÁRNI BERGMANN
SKÍRNIR
og sjálfsskilning germanskra þjóða um sama leyti og síðar er þessi
arfur mikið notaður til að efla pólitískt sjálfstraust þeirra: við
(Danir, Bretar, Þjóðverjar) reisum samtíðarríki okkar á þeim
gildum sem djarfir sæfarar og víkingar lifðu fyrir og varðveitast í
okkar minni og blóði.3 Eitthvað svipað gerist í Rússlandi um
aldamótin 1800 vegna þeirrar sérstæðu og jákvæðu túlkunar á
hlutverki norrænna manna í Rússlandi til forna sem þar ríkti um
skeið. I þriðja lagi varð norðrið sérlega heillandi - bæði í sögu og
samtíð - mörgum þeim sem aðhylltust kenningar um áhrif nátt-
úrufars á skapgerð manna og þjóða: þeir trúðu því að í grimmd-
arstórleik norðursins yrðu til dáðríkari menn en í blíðu veðurfari
Suðurlanda. Rússar töldu sig norðursins menn samkvæmt slíkri
sálrænni landafræði og því varð þessi trú mjög lífseig meðal þeirra.
Loks tóku Rússar mikið mark á þeirri útbreiddu hugmynd, að í
forníslenskum bókmenntum mætti skoða þann tíma þegar skáld-
ið og hetjan voru eitt. Norðrið var óskalandið þar sem skáldskap-
urinn situr í öndvegi. Þessi túlkun skipti miklu þegar ný bylgja
áhuga á forníslenskum bókmenntum fór um Rússland um síðustu
aldamót. I framhaldi af henni má fylgjast langt fram eftir okkar
öld með sterkri óskhyggju ýmissa rússneskra fræðimanna og rit-
höfunda sem vilja trúa því að einmitt á Islandi lifi hinn forni bók-
menntaarfur því skáldskaparlífi í samtíðinni sem geri íslenskt
mannlíf annað og betra en aðrar þjóðir eiga völ á.4 En þótt svo
margt sé sameiginlegt með Rússum og ýmsum öðrum Evrópu-
þjóðum í meðferð þeirra á norrænum arfi urðu afdrif hans í Rúss-
3 Sjá Andrew Wawn: „The Cult of ‘Stalwart Frith-thjof’ in Victorian Britain".
Northern Antiquity, bls. 211-47.
4 Nytsamlegt yfirlit um „íslenskar bókmenntir í Rússlandi á seinni hluta 18. og
fyrri hluta 19. aldar“ er að finna í grein í. V. Dmokhovskaja „íz istoríí rússko-
íslandskíkh líteratúrnikh otnosheníj“. Skandínavskíj sbornik 9 (1964). ítar-
legri umfjöllun (sem spannar þá Norðurlönd öll) er að finna í riti S. M.
Sharypkíns Skandínavskaja líteratúra v Rossíí. Leníngrad 1980. Þar eimir enn
eftir af þeim ótta við að viðurkenna erlend áhrif sem einkenndi mörg skrif
sovéttímans um menningartengsl Rússa við aðrar þjóðir. Þá hefur sagnfræð-
ingurinn W. W. Pochljobkin rakið sögu norrænna fræða 1 Rússlandi í tveim
greinum „The Development of Scandinavian Studies in Russia up to 1917“.
Scandinavica I-II (1962) og „The Development of Scandinavian Studies in the
USSR (1917-1965)“. Scandinavica V (1966).