Skírnir - 01.09.1995, Page 160
430
ÁRNI BERGMANN
SKÍRNIR
Norðurmenningin kom í góðar þarfir í Rússlandi sem um
þessar mundir lét æ meir að sér kveða sem evrópskt stórveldi.
Hún var ekki aðeins táknrænt herfang úr styrjöldum við hinn
sænska granna í vestri heldur efldi hún sjálfstraust Rússa og
treysti sjálfsmynd ríkisins andspænis „suðrinu“, Grikklandi og
Róm, sem gefið höfðu Evrópuríkjum hinar sígildu fyrirmyndir
bæði að heimsveldi og í fræðum og listum. Rússland hafði áður
reynt að taka til sín hinn klassíska arf, gerast „hin þriðja Róm“
eftir fall Konstantínópel í hendur Tyrkja árið 1453 - bæði með
því að kalla stórknjasinn í Moskvu keisara og með því að spinna
upp ættartölu sem sýndi að hann var afkomandi sjálfs Ágústínus-
ar í Róm. En þetta hafði ekki gengið sem skyldi. Keppinautarnir í
Evrópu, Frakkland og England, höfðu slegið eign sinni á „suður-
arfinn“. Það mátti þá í staðinn reyna að hressa upp á Rússland
með því að mikla arfinn norræna fyrir sér og gera hann að sínum
eftir föngum. Skáldið V. V. Kapnist reyndi til dæmis að sýna
fram á það, að frá ómunatíð hefði verið til ein hyperboreisk
(norður) menning, sem hann taldi hina elstu í heimi „og því hefur
ekki einungis Grikkland heldur og öll suðurlönd jarðar baðast í
norðurljósum“.n Ljósið kemur ekki úr austri, né heldur suðri -
það skín úr norðri!
Það er í þessu norðurljósi sem menn geta virt fyrir sér lof-
kvæði sem hirðskáldið Gavríil Derzhavín (1743-1816) orti um
höll Katrínar í Gatsjínu, sem hann kallar Zhilíshe bogíní Frigg
(bústað Friggjar) og fyllir af heimafólki úr Ásgarði. I sama anda
yrkir hann lof um einn fremsta hershöfðingja Rússa, Súvorov,
sem fór yfir Alpana og barði á herjum Napóleons á Norður-ítal-
íu. Óðinn og valkyrjur hans hylla kappann í þessum „óði um
sigra á Ítalíu“ (Oda napobedy v Italíí) frá árinu 1799. Það er ekki
laust við að kenningum dróttkvæða bregði fyrir í kvæðinu: Sú-
vorov er kallaður vozhd búrj (storma leiðtogi) Norðurþjóðar,
hann er knjaz slavy (frægðar fursti) og að auki sá Rúrík, lútsj bítv
(hildar geisli), endurborinn sem fer með sigurhrós í Valhöll. Um
leið sést vel í slíku kvæði hvernig allt er málum blandað í norður-
11 Sharypkín, bls. 106.