Skírnir - 01.09.1995, Qupperneq 199

SKÍRNIR
UM FEGURÐINA
469
einhverju sem er eitt og með áþekka hluta, gæðir hún heildina
hinu sama. Líkt og stundum gæðir list gervallt húsið ásamt ein-
stökum hlutum þess fegurð, stundum einhver náttúra einstakan
stein; þannig verður fagur líkami til vegna samneytis við reglu
sem kemur frá guðlegum frummyndum.
3. Sálargáfan sem fegurðin heyrir undir þekkir hana. Ekkert
æðra þessari sálargáfu greinir hennar eigið svið, þegar öll sálin fer
yfir úrskurðinn með henni. Nema sálin dæmi líka með því að
fella hið ytra form að formi [fegurðarinnar] sem býr í henni sjálfri
og noti það eins og við notum réttskeið til að dæma hvað er
beint. En hvernig samsvarar líkamlegt því sem kemur á undan
líkama? Hvernig dæmir húsameistarinn að húsið ytra sé fagurt
með því að fella það að formi hússins hið innra? Vegna þess að
húsið ytra að steinunum frátöldum er hið innra form, brotið upp
af massa efnisins. Það er í raun óskipt en sýnist vera í mörgu.
Þegar skynjunin sér nú form í líkömum binda og yfirbuga hið
andstæða formlausa eðli, form trónandi tignarlega á öðrum form-
um, dregur hún þessa mergð saman í eitt, endurheimtir hana og
tekur hana inn á sig - hún er nú rúmtakslaus - og færir hana hinu
innra sem eitthvað sem hljómar við það og hæfir því og er því
kært: líkt og þegar góður maður ljómar upp við að sjá bregða fyr-
ir hjá ungmenni ummerkjum dygðar sem hljóma við hina sönnu
mynd innra. Og hin einfalda fegurð litar verður til þegar sorti
efnisins fær sköpulag og er haminn með viðveru ljóss, sem er
ólíkamlegt fyrirbæri, regla og form. Því er eldurinn sjálfur fagur
öllum öðrum líkömum fremur, af því að hann hefur stöðu forms
miðað við aðra líkama; honum er skipað ofan við þá og er léttast-
ur þeirra allra, enda stendur hann hinu ólíkamlega nærri.9 Hann
einn veitir hinum ekki viðtöku, en hinir taka við eldinum. Því
hann vermir þá án þess að kólna sjálfur. Og hann hefur lit til að
bera á frumlegan hátt, þar sem aðrir líkamar þiggja litbrigði sín af
honum: eldurinn skín og glampar eins og hann væri form. Eldur
9 Hér styðst Plótínos við kenningu Empedoklesar um höfuðskepnurnar jörð,
vatn, loft og eld. Þessa kenningu höfðu Platon og Aristóteles tekið upp, en
Plótínos er hér sennilega líka að laga kenningu Stóumanna um eldinn sem hið
skapandi afl í veröldinni að eigin hugmyndum.