Skírnir - 01.09.1995, Blaðsíða 247

SKÍRNIR
ÖR SAGA ÁSTAR OG LEIKS
517
maðurinn leitast stundum við að horfa á atburðina frá sjónarhóli gagn-
rýnanda sem má ekki láta glepjast. Hann rígheldur í tilfinningaleysi sitt
og leitast við að greina hvernig galdur sýningarinnar er saman settur.
Slíkar lýsingar eru skopstælingar á gagnrýnisstíl hins hrifþreytta vitnis:
Grunnlýsingin er að sjálfsögðu himnesk, en þó með sérdeilis veikri
blöndu af öðrum litbrigðum, síbreytilegum, sem spanna allan skal-
ann frá vígðri vatnsglæru yfir í þann blessaða blátæra sem er auðvitað
ekkert annað en eftirlíking af englatárabláma. (bls. 30)
Stundum rofna skilin milli hinna aðskildu þátta og þá gerist eitthvað
ófyrirséð. Þannig geta orðið atvik sem eru hlaðin spennu vegna þess
hversu óvenjuleg þau eru en þó trúverðug í hinum hugsaða söguheimi,
atvik sem líkt og óhöpp í leiksýningum geta verið kómísk og tragísk í
senn. Þetta á við meginatvikið í titilsögu bókarinnar, „Engill meðal
áhorfenda", þegar vesalings engillinn í leiksýningunni missir stjórn á
flugi sínu og hrapar ofan í áhorfendaskarann, og gengur svo burt muldr-
andi afsakanir. Eða þá „Dr. Livingstone, geri ég ráð fyrir“, sem er óvana-
lega slunginn texti, frásögn af leiksýningu sem streymir án fyrirvara upp
af dreifibréfi sem áhorfendur hafa fengið í hendur, leiksýningu sem er í
senn fyrirskrifuð og ófyrirséð uppákoma, út hugsuð í öllum smáatriðum
en þó gersamlega óæfð. Dreifibréfið inniheldur textann sem liggur til
grundvallar leiknum. Textinn er þannig skrifaður að óhjákvæmilegt er að
leiksýning kvikni af honum ef áhorfendur lesa hann samtímis. Og hvern-
ig áhorfendur síðan verða það beislaða afl sem knýr leiksýninguna á leik-
sviðinu af stað. Áhorfendur „finna“ leiksýninguna eins og Dr. Living-
stone fannst í frumskóginum forðum. Báðar þessar sögur miðla lesanda
galdri sem er jafn ótrúlegur og aðdáunarverður og best gerist í góðri
leiksýningu.
Af sama meiði er texti sem nefnist „Hvísl“, kynngimögnuð sýn inn í
einhvers konar tindrandi eilífð eða óendanleika. Unnt er að lesa þessa
frásögn sem áréttingu þess að hugarflugið eigi sér engin takmörk. Hún
kynni því að vera samlíking um óútskýranlegan galdur frábærrar list-
sköpunar. Fleiri túlkunarleiðir eru að líkindum færar, en þessi texti er að
sínu leyti galdur sem lesandi kærir sig ekki um að greina af einskærum
ótta við að kynngin hverfi. Þarna renna veruleiki og blekking saman í
einu draumkenndu flæði. Þráður tímans, sem er stoðvefur hverrar leik-
sýningar, er hér orðinn að máttugri öldu sem flæðir inn um öll vit leik-
húss og áhorfenda, en viðleitni listarinnar verður demantsarða úr goggi
fugls sem breytist í hvísl sem leikhúsgestir skynja en skilja ekki, greina
vel þrátt fyrir dyn öldunnar og vita í sínu innsta inni að er sannleikskorn
úr eilífðinni.
Bókin hefst á texta sem nefnist „Svið“, einskonar særingu, athöfn þar
sem sögumaður / höfundur hvolfir sér ofan í eigið hugardjúp til að kom-