Þjóðmál - 01.12.2009, Side 22

20 Þjóðmál vetur 2009
og bramli, aftur til fyrra horfs . Þeir liðnu
tímar, sem „movement conservatives“ kváðu
vilja endurskapa, eru ýmist samfélag án um­
fangsmikilla velferðarkerfa eins og Banda rík in
voru fyrir daga „New Deal“ eða einhver horf­
inn heimur þar sem kristin trú og gildis mat
sem tengist hefðbundnum fjöl skyldu hlut­
verk um á að hafa mótað líf fólks í ríkari mæli
en nú .
Vissulega er nokkuð til í skiptingu hægri
manna í sanna íhaldsmenn og öðru vísi hægri
menn þótt merkimiðinn, sem Tanenhaus
setur á alla þá sem ekki geta talist arftakar
Burke, Disraeli og Oakeshott, feli í sér ansi
mikla einföldun og sé ef til vill ekki síður
einstrengingslegur en hugmyndafræðin
sem hann eignar þeim . Hægri stefna í
bandarískum stjórnmálum er margbrotnari
en svo að einföld tvískipting af þessu tagi dugi
til skilnings á henni .
Að vera hægrisinnaður getur falið í sér áhersl­ur í dúr við eitt eða fleira af eftir töldu:
a) Virðing fyrir hefðum í stjórnsýslu, tregða
til róttækra breytinga á þeim og skiln­
ingur á því að endurbætur á stofnunum
og samfélagsháttum verði að gerast smám
saman: Samfélagið sé bæði of flókið og
vitund manna of háð sögu og siðum til að
nokkur geti stigið út úr sínum félagslega
veruleika og endur skipulagt hann frá
grunni – tilraunir til þess séu ekki umbætur
heldur eyðilegging . Þetta tengist oft
vantrú á hugsjónum eða áætlunum um
umfangsmiklar eða róttækar breytingar á
samfélaginu og ugg um að slíkar breytingar
hafi aðrar afleiðingar en þeim er ætlað .
b) Gildi réttarríkis og virðing fyrir lögum og
rétti, oft í bland við andstöðu gegn því að
ríkisvaldinu sé beitt til að breyta rótgrónum
samfélagsháttum .
c) Sterkar landvarnir, öflugur her .
d) Þjóðrækni, stundum í bland við þjóð­
ernisstefnu .
e) Markaðsbúskapur og friðhelgi eignar­
réttar, gjarna í bland við hagstjórn í anda
frjálshyggju og áherslu á einstaklingsfrelsi,
lága skatta, takmörkuð ríkisumsvif og
efasemdir um réttmæti umfangsmikilla
opinberra velferðarkerfa .
f ) Trúarleg rök fyrir stjórnmálaskoðunum,
gjarna í bland við viðleitni til að hverfa til
eldri samfélagshátta og varðveita eða endur­
reisa gildi sem tengjast, eða eru álitin tengjast,
hefðbundnum hlutverkum fjölskyldunnar .
Þessum lista er ekki ætlað að vera tæmandi . Ég
held þó að hann dugi til að varpa nokkru ljósi á
kenningu Tanenhaus . Þeir sem hann telur vera
ærlega íhaldsmenn leggja mesta áherslu á fyrstu
atriðin á þessum lista . Þeir sem hann segir að
hafi lagt undir sig Repúblikanaflokkinn og
breytt honum úr ábyrgum íhaldsflokki í flokk
sem einkennist af öfgum og einstrengingslegri
hugmyndafræði hafa hins vegar meiri áhuga á
atriðum sem eru neðan til á listanum og hunsa
jafnvel a) og b) .
Nú er það vissulega rétt að þeir sem ekki
leggja neina áherslu á a) og b) geta varla talist
fylgja Burke, Disraeli og Oakeshott að málum .
Það er ennfremur rétt að einstrengingsleg
áhersla á neðstu tvö atriðin á listanum getur
beinlínis stangast á við íhaldssemi af þeirri
gerð sem lýst er í lið a) því veraldarhyggja í
stjórnmálum og opinber velferðarkerfi eru
hluti af félagslegum veruleika sem sannir
íhalds menn hljóta að álíta glannaskap og
heimsku að umbylta með róttækum og
skyndi legum hætti .
Ég hygg að Tanenhaus hafi enn fremur rétt
fyrir sér í því að undanfarin ár hafi öfgalausir
íhaldsmenn með skilning á gildi a) og b) farið
heldur halloka í flokki Repúblikana . Hins
vegar er mér mjög til efs að þeir séu endanlega
af baki dottnir eins og hann vill vera láta .
Þar sem Tanenhaus gerir aðeins greinar­mun á tvenns konar hægri mönnum:
Ærleg um íhaldsmönnum og hinum sem hann