Saga - 2012, Blaðsíða 122

num má ætla, í ljósi færri fæðinga barna á heiðnum tíma vegna
minni fólksfjölda, að þessar tegundir vanskapnaðar hafi verið mjög
fátíðar og oft liðið langur tími milli þess að slík börn fæddust.
Lýsingar á meðfæddum vanskapnaði sem er að finna í forn-
norskum kristinrétti eru sennilega heimild um vitneskju sem safn-
ast hefur fyrir á löngum tíma. Þær eru jafnframt einstæð réttarsögu-
leg og læknisfræðileg heimild um viðhorf samtímans til vanskap -
aðra barna, sennilega arfleifð úr heiðni sem tekin er inn í kristinrétt.
Niðurlag
Hér í upphafi voru færð rök fyrir þeirri túlkun á útburðarákvæði
kristnitökulaganna að barnaútburður hafi ekki verið frjáls í heiðni.
Orðalag ákvæðis þar sem segir „of barnaútburð skyldu standa hin
fornu lög“ rennir stoðum undir þennan skilning; ólíklegt verður að
teljast að vísað sé í lög um frjálst athæfi. Vegna skyldleika forn -
íslenskra laga og fornnorskra hafa lög landanna um barnaútburð í
heiðni sennilega verið sambærileg. Orð Ara fróða um afnám heiðins
siðar og afskipti Ólafs digra af kristnihaldi Íslendinga hafa verið
túlkuð þannig að útburður barna hafi verið afnuminn með öllu hér-
lendis í tíð Ólafs. Í kristinrétti Ólafs er útburður á vansköpuðum
börnum hins vegar leyfður, og það mælir gegn því að leyfi til barna-
útburðar hafi verið afnumið hérlendis. Ólafur ætti því einnig að hafa
fellt sig við útburð vanskapaðra barna á Íslandi. Orð Ara um afnám
heiðins siðar eiga því varla við um barnaútburð.
Færð hafa verið rök fyrir því að stuðst hafi verið við norskan
kristinrétt hér á landi þar til kristinréttur Þorláks og Ketils var
ritaður um 1130. Vísanir í vanskapnað, sem er að finna í einu afriti
af kristinrétti Þorláks og Ketils, Arnarbælisbók, og kristinrétti Árna
Þorlákssonar, benda til að íslenskur kristinréttur hafi á einhverju
stigi verið eðlisskyldur hinum norska um meðferð vanskapaðra
barna. Öll hin fornu kristinréttarlög í Noregi hafa að geyma ákvæði
um að ekki þurfi að ala upp börn sem fæðast með ákveðinn van-
skapnað. Sum þessara barna mátti skíra og grafa í kirkjugarði en
önnur ekki, og má álykta að þau hafi verið borin út til að deyja.
Sambærileg lög um meðferð á vansköpuðum börnum er hvorki að
finna í enskum né rómversk-kaþólskum kirkjulögum frá þessum
tíma og ekki minnst á vansköpuð börn. Leita þarf langt aftur í ald-
ir, til heiðinna Grikkja og Rómverja, til að finna sambærileg viðhorf
til vanskapaðra barna og í norskum kristinrétti.
brynja björnsdóttir122
Saga vor 2012_Saga haust 2004 - NOTA 10.5.2012 12:40 Page 122