Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Page 78

B r é f m i l l i Þ ó r b e r g s o g N í n u Tr y g g va d ó t t u r
78 TMM 2015 · 1
listarmanna, þ.á m. fyrstu einkasýningu Nínu í Reykjavík árið 1942, sem sætti nokkr-
um menningarsögulegum tíðindum. Í tímans rás skrifaði Halldór einnig ýmislegt
markvert um myndlist Þorvaldar og Svavars Guðnasonar. Þar að auki keypti hann
ítrekað myndir af þeim Nínu, Louisu og Þorvaldi á stríðsárunum, og stuttu síðar af
Svavari. Og þar sem Steinn Steinarr hefur ítrekað verið nefndur til sögunnar, er
nokkuð ljóst að hann varð fyrir töluverðum áhrifum af þeim myndlistarmönnum sem
hann kynntist á stríðsárunum, eins og sést á myndmáli ljóðabálksins Tíminn og vatnið
og því sem hann skrifaði um Þorvald Skúlason.
Kristján Davíðsson var hneigður bæði fyrir tónlist og skáldskap, spilaði á fiðlu fyrir
félaga sína og sótti klassíska tónleika víðs vegar um bæinn. Frá þessum tíma eru til eftir
hann teiknuð tilbrigði við tónlist. Löngu seinna efndi Kristján til tónleika á vinnustofu
sinni við Barðavog, þar sem m.a. voru flutt ný verk eftir íslensk tónskáld. Eins og fleiri
kollegar hans gerði hann myndir af rithöfundum sem hann hafði velþóknun á, þ.á m.
Steini Steinarr, Halldóri Laxness, Þórbergi Þórðarsyni, Thor Vilhjálmssyni, Kristjáni
Karlssyni, Ástu Sigurðardóttur og sveitunga sínum, Jóni úr Vör. Síðar meir gerði hann
eftirminnilega umgjörð utan um ljóðabók Jóns Óskars, Nóttin á herðum okkar og
bókakápur fyrir þá Thor og Kristján. A.m.k. tveir myndlistarmenn aðrir höfðu brenn-
andi áhuga á tónlist og tónlistarmönnum, nánar tiltekið á Páli Ísólfssyni, orgelleikara
og tónskáldi, og gerðu af honum myndir. Annar þeirra var Emil Thoroddsen, sem
sameinaði í sjálfum sér tónlist og myndlist, en til er ljósmynd þar sem Páll sést sitja
fyrir hjá honum. Hinn, Gunnlaugur Scheving, tilheyrði sömuleiðis eldri kynslóð
myndlistarmanna, en lýsti opinberlega yfir stuðningi við markmið ungra kollega sinna
í átökum þeirra við Jónas frá Hriflu. Mikilfenglegt portrett hans af Páli Ísólfssyni er
öðrum þræði hylling til meistara Bachs, uppáhalds tónskálds þeirra Páls beggja. Gunn-
laugur var einnig ákaflega vel lesinn í bókmenntum, eins og vel kemur fram í viðtals-
bók þeirra Matthíasar Johannessen. Og fyrst eldri kynslóð myndlistarmanna er nefnd
hér til sögunnar, ber auðvitað að geta þess að Ásgrímur Jónsson var hvorttveggja í senn
vel lesinn í bókmenntum og ástríðufullur unnandi tónlistar. Hann samdi meira að
segja tónlist í anda Mozarts og teiknikompur hans geyma marga uppdrætti af tónlist-
arfólki við iðju sína.
Nokkrir myndlistarmenn gerðu sér dælt við Þórberg Þórðarson, þó að hann sýndi
ekki tiltakanlegan áhuga á myndlist, a.m.k. ekki framan af. Kristján Davíðsson gerði af
honum kostulegt portrett rétt eftir stríð, Jón Engilberts gerði bókakápu fyrir hann og
mikilúðlegt portrett af honum síðar meir. Eftir að Margrét Jónsdóttir, kona Þórbergs,
hóf að safna verkum eftir yngri myndlistarmenn, tengdist skáldið nokkrum þeirra
vináttuböndum. Er ekki ólíklegt að Nína Tryggvadóttir hafi kynnst þeim hjónum náið
þegar Margrét falaðist eftir mynd eftir hana, sennilega upp úr miðjum sjötta áratugn-
um. Af nokkrum bréfum Nínu má ráða að hún hafi gert sér far um að heilsa upp á
Þórberg og Margréti í hvert sinn sem hún var stödd á Íslandi.
Bréf Þórbergs til Nínu um abstraktlist, astralplanið og tíðindi úr bæjarlífinu sem hér
er prentað hefur, að því ég best veit, ekki komið fyrir sjónir almennings. Rakst ég á það
um miðjan tíunda áratug síðustu aldar í bókasafni Listasafns Íslands, í möppu sem
merkt var Gunnlaugi Scheving. Einhverra hluta vegna fann ég ekki hjá mér hvöt til að
birta það fyrr en nú, eftir að mér barst kveikjan að því, hin upprunalega fyrirspurn frá
Nínu. Hana er að finna í bréfasafni Þórbergs í Landsbókasafni-Háskólabókasafni.
A.I.