Tímarit Máls og menningar - 01.02.2015, Síða 131

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2015 · 1 131
þættri merkingu því að hinn veraldlegi
konungur stjórnaði í umboði annars
konungs, þess á himnum. Ofmetnaður
Dímons klýfur ekki aðeins kóngsríki
hans heldur heiminn allan og sprungan
liggur þvert gegnum hans eigin borg,
hjarta heimsveldis hans.
Auðvald
Á nútímasviði Tímakistunnar sjáum við
hvernig heiminum hefur farnast frá
dögum Dímons konungs. Andri Snær
Magnason deildi í skáldsögunni Love-
Star á neyslusamfélag okkar þar sem allt
er verðlagt, þar á meðal draumar mann-
anna og þrár. Það er bæði fyndin og
hræðileg bók. Í Tímakistunni er, eins og
í LoveStar, hætt að lofa fólki betra lífi í
smáskömmtum, því hver vill hrukku-
bana og hráfæði ef honum býðst eilíf
æska og endalaust líf? Þjáningarlaust að
auki af því að það er meðvitundarlaust?
En það kostar. Það sjá allir. Ef við eigum
aðeins að fá það góða, jafnvel það
albesta, en sleppa við allt hið illa, hljót-
um við að verða að opna budduna.
Í því orðabrengli sem við vöndumst í
hinu „svokallaða“ góðæri á undan hinu
„svokallaða“ hruni 2008, var það illa séð
að menn notuðu gamaldags hugtök eins
og „stéttir“, „græðgi“, „mannfyrirlitn-
ingu“ og „vöruvæðingu“ af því að þau
væru mórölsk og fordæmandi (sem þau
eru). Verkafólk var kallað „vinnuafl“ en
sumar stéttir hafa komist upp á lag með
að tala um sjálfar sig sem „mannauð“,
landkynning varð „vörumerki þjóðar“,
„ímyndakjarni“, „samkeppnishæfni“ og
menn áttu að temja sér fjörlega sögu-
skoðun sem fól meðal annars í sér sann-
leika á borð við þennan: „Náttúrulegur
kraftur skýrir hvernig þjóðinni tókst að
lifa af í harðbýlu landi, öðlast sjálfstæði,
komast á topp lífskjaralista Sameinuðu
þjóðanna og í hóp samkeppnishæfustu
þjóða heims á nokkrum áratugum.“
Svona virkar áróður – hann byggist ekki
upp á fantasíum eingöngu vegna þess að
enginn áróður nær til manna ef hann
vísar ekki til einhvers konar samþykkis
meirihluta hópsins sem honum er beint
að. Hann byggist heldur ekki upp á lygi
því fólk er ekki heimskt. Hann byggist
upp á hálfsannleika. Þagað er yfir upp-
lýsingum sem gætu flækt myndina og
gefið gagnrýni byr undir báða vængi.
Hugvitsmennirnir sem framleiða
tímakistur á framtíðarsviði Tímakist-
unnar eru góðir sölumenn. Fyrst búa
þeir til almennan ótta við að allt sé að
fara fram af hengifluginu, efnahagsmál-
in hafi verið í ólestri og verði svo áfram
um hríð. Fólki er kannski sagt að stór-
veldi bíði eftir að taka öll völd ef við
gáum ekki að okkur, sláum skjaldborg
um auðlindir okkar, „látum reyna á rétt
okkar“ andspænis ólinnandi græðgi
annarra og þegar fólk er orðið ringlað
og hrætt og finnur á versnandi geð-
heilsu að ekkert er að fara vel í lífinu þá
er ráðið að kaupa sér áhyggjulausa ævi í
tímakistu.
Ótti, hálfsannleikur og sameiginlegir
óvinir eru einnig áróðurstæki Íguls,
hins illa ráðgjafa drottningar á fortíðar-
sviðinu. Á nútíðarsviðinu er sú vá sem
hefur hlotist af inngripum mannanna í
náttúruöflin alls staðar sjáanleg, villtur
trjágróður og skógardýr hafa búið um
sig í borgunum, enginn er eftir til að
rækta jörðina, samfélögin eru hrunin.
Barnið
Það er alveg óhætt að segja að Tímakist-
an sé „distópía“. Ef höfuðsyndirnar sjö
eru bornar á þemu Tímakistunnar
sjáum við þær næstum allar að verki á
fortíðarsviðinu og nokkrar á nútíma-
sviðinu. Þær eru: Hroki, öfund, reiði,
þunglyndi, ágirnd, ofát og losti.
En eitt viðfangsefni í bókinni fellur
ekki undir neina af þessum sjö