Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Side 15

Þ j ó ð í l e i t a ð þ j ó ð s ö n g
TMM 2016 · 3 15
fjórradda tónsmíð fyrir sópran, alt, tenór og bassa, þar sem hver syngur sína
rödd á því tónsviði sem best hentar. Kannski væri rétt að efna til þjóðarátaks
fyrir heimsmeistarakeppnina í knattspyrnu sumarið 2018 og kenna lands-
mönnum öllum að syngja þjóðsönginn í röddum? Hér væri verðugt verkefni
fyrir deyjandi stétt íslenskra tónmenntakennara, en ekki síður atriði sem
gæti fangað athygli heimsins með svipuðu móti og víkingahróp sumarsins
sem leið: Þjóðin sem söng í margradda kór til að geta gert hinum metnaðar-
fulla lofsöng sínum viðunandi skil.
Tilvísanir
Þessi grein var rituð með styrk úr Starfslaunasjóði sjálfstætt starfandi fræðimanna.
1 Á 20. og 21. öld hafa þjóðsöngvar stundum orðið tilefni deilna á heimaslóðum, til dæmis þegar
ákveða þurfti þjóðsöng Þýskalands eftir heimsstyrjöldina síðari, eða þegar Rússland skipti tví-
vegis um þjóðsöng eftir fall Sovétríkjanna. Nýverið bárust af því fregnir að kanadíska þingið
hygðist breyta texta þjóðsöngsins til að hann ætti við bæði kyn. Um rússneska þjóðsönginn
og sjálfsmynd þjóðar, sjá J. Martin Daughtry, „Russia’s New Anthem and the Negotiation of
National Identity“, Ethnomusicology 47 (2003): 42–67.
2 Guðmundur Kamban, „Höfundar íslenzka þjóðsöngsins“, Unga Ísland 1 (1949): 8; sjá einn-
ig Lög um þjóðsöng Íslendinga 7/1983, sótt 23. apríl 2016 á http://www.althingi.is/lagas/
nuna/1983007.html.
3 Jón Þórarinsson, „Sveinbjörn Sveinbjörnsson og þjóðsöngurinn“, Andvari 99 (1974): 53–57; sjá
einnig Jón Þórarinsson, Sveinbjörn Sveinbjörnsson: ævisaga (Reykjavík: Almenna bókafélagið,
1969), bls. 112–130.
4 Andvarp eftir Jónas Helgason, í tímaritinu Göngu-Hrólfr 1/4–5 (1873), sjá Hallgrímur Helga-
son, Tónmenntasaga Íslands (Reykjavík: Skákprent, 1992), bls. 67.
5 Jón Þórarinsson, „Sveinbjörn Sveinbjörnsson og þjóðsöngurinn“, bls. 55. Þess má geta að Ó,
Guð vors lands var eina lagið sem Sveinbjörn samdi við íslenskan texta fram að fimmtugsaldri.
Það var ekki fyrr en um og upp úr aldamótunum 1900 sem hann samdi lög við kvæði Hannesar
Hafstein og Gríms Thomsen, til dæmis Valagilsá og Sverrir konungur sem bæði náðu miklum
vinsældum á sinni tíð.
6 Sveinbjörn Sveinbjörnsson: ævisaga, bls. 122–124.
7 Valdimar Briem, Fréttir frá Íslandi (Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 1874), bls. 6.
8 „Den danske Turistforenings færøsk-islandske Fest“, Nationaltidende 28. febrúar 1901, bls. 2.
9 Sveinbjörn virðist hafa hugsað sér á árunum upp úr 1900 að lag hans kynni að verða þjóð-
söngur. Elstu handrit hans að laginu bera aðeins yfirskriftina Ó, Guð vors lands, en á ódag-
settum hljómsveitarútsetningum hans stendur „Den islandske Nationalhymne“. Sama gildir
um kórútsetningu með hendi hans þar sem jafnframt stendur að lagið sé tileinkað Kristjáni IX
Danakonungi (Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, Lbs 627 fol.) Árið 1912 kom Ó, Guð
vors lands út á tveimur ólíkum 78 snúninga hljómplötum, annars vegar með Pétri Á. Jónssyni,
hins vegar með „Gramophon Orkester Kaupmannahöfn“. Athyglisvert er að á hinni hlið þeirra
beggja er Eldgamla Ísafold. Höfundur þakkar Trausta Jónssyni fyrir upplýsingarnar.
10 P.Z. [Pétur Zóphóníasson], „Hornleikarafélagið“, Ingólfur 24. ágúst 1903, bls. 95.
11 E.B., „Svar til P.Z.“, Ingólfur 6. september 1903, bls. 99.
12 P.Z. [Pétur Zóphóníasson], „Þjóðsöngur“, Ingólfur 20. september 1903, bls. 104.
13 „Þjóðhátíð Reykvíkinga“, Ingólfur 8. ágúst 1903, bls. 87; „Þjóðhátíðin í Vestmannaeyjum“,
Fjallkonan 25. ágúst 1903, bls. 1.
14 „Höfuðið og limirnir“, Alþýðublaðið 23. október 1906, bls. 121–122.
15 „Þingmannaförin“, Þjóðólfur 58 (1906): 135; sjá einnig „Þingmannaförin“, Þjóðólfur 58 (1906):
131.
16 „17. júní á Seyðisfirði“, Austri 21 (1911): 91.