Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Blaðsíða 13

Þ j ó ð í l e i t a ð þ j ó ð s ö n g
TMM 2016 · 3 13
miðopnu Morgunblaðsins sem óneitanlega vakti athygli. Þar viðraði hann
þá túlkun sína að sálmurinn Ó, Guð vors lands væri „únítarískur lofsaungur
um sköpunarverkið“ og ítrekaði að lagið væri gagnslaust til almenns söngs:
Til að koma Guði vors lands til skila sem vert væri útheimtist kirkja með lærðum
kantórum, háum hvelfíngum, og titrandi bergmáli í hvelfíngunum. Íslendíngar hafa
nú verið að sprínga á þessu meistarastykki síðan 1874.45
Pétur Pétursson brást við og andmælti fullyrðingum Halldórs um únítarisma
Matthíasar í kvæðinu, en enginn kom lagi Sveinbjörns til varnar í þetta
sinn.46 Tímasetningin á grein Halldórs var varla tilviljun. Í nóvember 1982
var lagt fram á Alþingi stjórnarfrumvarp að lögum um þjóðsöng Íslendinga
og var það samþykkt skömmu síðar.
Næst dró til tíðinda í þjóðsöngsmálum árið 1994, skömmu áður en haldið
var upp á fimmtíu ára afmæli lýðveldisins. Þá sló Svavar Gestsson alþingis-
maður, sem átti sæti í þjóðhátíðarnefnd, fram þeirri hugmynd óformlega við
nokkra nefndarmenn hvort rétt væri að skipta um þjóðsöng.47 Hugmyndin
rataði í blöð og nokkur umræða varð um málið í samfélaginu. Nú fóru menn
aftur að velta fyrir sér hvaða kostir væru í stöðunni ef velja ætti nýjan þjóð-
söng og einn greinarhöfundur minnti á Hver á sér fegra föðurland, lag sem
væri jafngamalt lýðveldinu.48
Þessi umræða dró dilk á eftir sér. Árið 1996 lögðu nokkrir þingmenn fram
þingsályktunartillögu um að tekinn yrði upp eins konar varaþjóðsöngur
sem væri „aðgengilegri í flutningi og hentaði betur til almennrar notkunar,
svo sem í skólum, á íþróttakappleikjum og við önnur svipuð tækifæri“, eins
og það var orðað. Stungið var upp á ýmsum lögum en einnig þótti koma
til greina að efna til samkeppni um nýjan þjóðsöng.49 Nú lögðu fleiri orð í
belg á síðum dagblaðanna en áður. Meðal annars stakk Guðmundur Andri
Thorsson niður penna og tjáði þá skoðun sína að Ó, Guð vors lands væri „lag
sem enginn getur sungið, við ljóð sem enginn skilur“, að hann hefði sem
þjóðsöngur „ekki meiri merkingu en Attíkattínóa“. Í staðinn reifaði hann
aðra þá kosti sem tíðast hafa verið nefndir, en fann öllum eitthvað til lasts:
Land míns föður („formæðra okkar að engu getið“), Hver á sér fegra föður-
land („ósmekklegur kveðskapur … þakklætið yfir því að vera stikkfrí meðan
duna jarðar stríð tekur út yfir allan þjófabálk“), Ísland ögrum skorið („leir-
burður“), og Ísland er land þitt („kántrílag“).50
Alþingistillagan frá 1996 sofnaði í nefnd en árið 2004 lögðu tveir vara-
þingmenn Sjálfstæðisflokksins, þau Sigríður Ingvarsdóttir og Hilmar Gunn-
laugsson, það til á Alþingi að tekinn yrði upp nýr þjóðsöngur. Í blaðagrein
lögðu þau áherslu á mikilvægi þess að „þjóðsöngurinn sé auðlærður og auð-
fluttur auk þess að vera óður til landsins okkar“.51 Þingmennirnir tiltóku tíu
lög sem vel gætu komið til greina sem þjóðsöngur: Þú álfu vorrar yngsta land,
Öxar við ána, Ég vil elska mitt land, Yfir voru ættarlandi, Sjá, dagar koma,