Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Blaðsíða 123

H u g v e k j a
TMM 2016 · 3 123
foreldrar þess kost, áður en þeir velja
nafn afkvæmisins, að leita til auglýs-
ingastjóra einhvers stórfyrirtækis og
reyna að komast að samningum við
hann. Ef það tekst mætir hann í skírnar-
veisluna ásamt fulltrúa „Lofts“ eða
„Kára“ og syngja þeir saman skírnar-
brag í dúett, barninu til heilla. Um þetta
er skýr lagarammi, og er samningurinn
fólginn í því að fyrirtækið lánar barninu
sitt nafn og greiðir foreldrunum
ákveðna upphæð – sem er að sjálfsögðu
samningsatriði og fer eftir auglýsinga-
stefnu fyrirtækisins svo og samkeppn-
inni hverju sinni – í staðinn er þessi nýi
einstaklingur skuldbundinn til að bera
þetta nafn upp frá því við öll tækifæri,
án nokkurra annarra heita, hvorki gælu-
nafna né auknefna, og klæðast fötum
með nafni og merki fyrirtækisins – og
kannske auglýsingavígorðum þess líka –
sem það selur honum á hagstæðum
kjörum. Rík áhersla er á það lögð að
aldrei verði annað nafn notað í daglegu
lífi. Einnig verður hann að vera reiðu-
búinn til þjónustu ef fyrirtækið skyldi
leggja út í auglýsingaherferð. Þar sem
fyrirtækið er að sjálfsögðu eigandi
nafnsins, verður sá sem það ber að
skipta um nafn ef fyrirtækið skyldi gera
það, til dæmis með því að sameinast
einhverju öðru fyrirtæki og taka upp
nýtt heiti fyrir samsteypuna. Ef stjórn
fyrirtækisins lítur svo á að sá sem nafn
þess ber hafi ekki gegnt þjónustu við
það sem skyldi, til dæmis með því að
ganga dags daglega undir einhverju við-
urnefni svosem „Bóbó“, getur það tekið
nafnið aftur, það gildir einnig ef hann
skyldi komast í tæri við réttvísina, og er
þá einstaklingurinn nafnlaus. Hann
getur ekki lengur tekið sér venjulegt
nafn eins og „Jón“ eða „Guðrún“, þegar
hann, eða öllu heldur foreldrar hans,
hafa einu sinni gert samning við fyrir-
tæki, því það hefur Samkeppnisráð
stranglega bannað – ef sá kostur væri
fyrir hendi væri hann nefnilega í of
sterkri stöðu gagnvart fyrirtækinu og
hætta á að hann tæki samninginn ekki
nógu alvarlega. Eina lausnin er sú að
hann reyni umsvifalaust að ná samningi
við eitthvert annað fyrirtæki um að
hann megi taka upp nafn þess, en við
slíkar aðstæður eru auglýsingastjórar
yfirleitt ekki samvinnuþýðir. Að öðrum
kosti er hann nafnlaus og dottinn út úr
samfélaginu, hann er „ó-persóna“.
Þessi nýja tilhögun mannanafna
hefur fjölmarga kosti í för með sér.
Menn eru nú með öllu lausir úr klafa
hinnar fornu íslensku nafnahefðar sem
komin var út úr torfkofunum og lyktaði
af mold og kæstri skötu. Reyndar eru
menn að sjálfsögðu frjálsir til að skíra
slíkum nöfnum skuldbindingalaust eins
og áður, en þá þurfa þeir að hafa aðgát;
ef einhver vill skíra dóttur sína „Þór-
dísi“ eftir ömmu hennar, kemst hann
kannske að því að nú er þetta nafn á
snyrtistofu, einkaréttur hennar og
skírnin er háð samningum við hana. En
þetta er aukaatriði, kjarni málsins er sá
að þegar menn ganga til dæmis um
götur Reykjavíkur sjá þeir hvarvetna á
mönnum merki um frjálst og blómlegt
efnahagslíf. Þeir mæta mönnum sem
bera hróðugir og fyrir allra augum
nöfnin „Hressó“, „Arion banki“,
„Eymundsson“, „Manía“, „Jómfrúin“,
„Sáning“, „Samherji“, „Timberland“,
„Mál og menning“, „Domus Nova“ og
„Wow“, og svona má lengi telja.
Þessi fyrirtækjavæðing manna-
nafnanna stuðlar nú mjög að því að
leysa þau vandamál sem einkavæðing
andrúmsloftsins kann að valda. Reynd-
ar gildir það ekki um þá sem geta ekki
staðið í skilum með afnotagjald, allir
sem einn berjast hagfræðingar gegn því
að fyrirtækin sem þeir heita eftir veiti
þeim nokkra aðstoð og rústi þannig