Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Blaðsíða 8

Á r n i H e i m i r I n g ó l f s s o n
8 TMM 2016 · 3
Þorsteinn Erlingsson svaraði grein Sigfúsar og fann alla meinbugi á
máli hans. Honum þóttu það léttvæg rök að Eldgamla Ísafold væri einnig
konungssöngur Englendinga og Þjóðverja. Það að kvæðið niðri fegurð Sjá-
lands telur hann ekki heldur áberandi löst því að sjaldnast sé nema fyrsta
erindið sungið. „Það er höfuðkostur þjóðsöngslags,“ segir Þorsteinn, „að
þjóðin hafi helgað sér það og sé vel við að syngja það og syngi í sig afl og ætt-
jarðarást. Vanti þann kost, duga engir aðrir.“21
Þó að þessir mætu menn, Sigfús Blöndal og Þorsteinn Erlingsson, væru á
öndverðum meiði um flest varðandi þjóðsönginn voru þeir samdóma um það
að Ó, Guð vors lands hentaði illa í slíkt hlutverk, hvort sem litið væri til lags
eða texta. Sigfús sagði að þótt það væri eitt fallegasta lag íslenskt sem hann
þekkti, væri það „alltof erfitt sönglag til þess að geta orðið almennur ætt-
jarðarsöngur, enda er kvæðið líka tækifæriskvæði frá þúsundárahátíðinni“.22
Þorsteinn kunni illa við tóninn í laginu en öllu verr við sjálfan kveðskapinn:
Söngmenn margir segja, eins og Sigfús, að lagið sé erfitt, og það er rétt, að það er
einmitt illur ókostur á þjóðsöng, en mun verri finnst mér þó þessi lotningarfulli lof-
söngstónn, sem manni verður svo þungt í maganum af eins og seyddum hátíðagraut.
Og þó að lofsöngur þessi beri höfuðið hærra og hrygginn beinni en skriðdýrakvak
rússneska þjóðfélagsins, þá er þó lagið hvorki svo sviplétt né frjálsmannlegt að það
veki yndi eða gleði, þrótt eða fjör fremur en sá rússneski, hversu miklar listasmíðar
sem þeir eru.
Og um sálminn munu margir taka undir með sænska skáldinu, að guð hafi ekki lagt
svo mikið á sig til að verja þjóð vora hörmungum á liðnum öldum, að vert sé að syngja
honum sérstaka lofgjörð fyrir það. Í kirkjum er tækifærisguðsorð þetta bezta reykelsi,
en á fagnaðar-samkomum, þar sem allt er tilgerðarlaust, verkar sálmurinn á mig og
mína líka eins og uppsölumeðal.
Hér eru því, árið 1906, komin fram þau meginrök sem æ síðan hafa verið
nefnd þegar þjóðsönginn ber á góma, að lagið sé torsungið og sálmatextinn
óviðeigandi. Í staðinn bendir Þorsteinn á annað lag sem vel geti orðið þjóð-
söngur Íslendinga: Ó, fögur er vor fósturjörð. Lagið sjálft sé létt og fagurt, en
kvæðið segir hann „hlýtt og hrokalaust og haturyrðalaust til annarra manna
og í heild sinni laust við mont og feðradramb, guðs og konunga smjaður og
eggjan til morðhefnda, sem er efni margra þjóðsöngva hinna þjóðanna, auk
þess sem þeir eru margir leiðasti leirburður, en kvæði Jóns Thoroddsens
sviphreint og glæsilegt.“23
Þegar hér var komið sögu höfðu tveir menn tiltekið Ó, fögur er vor fóstur-
jörð sem heppilegan þjóðsöng, og enn bættist þeim liðsmaður árið 1913 þegar
Þorsteinn Björnsson ritaði grein um málefni þjóðsöngsins í Lögréttu. Honum
þótti Ó, fögur er vor fósturjörð hafa til að bera allt það sem prýða mætti þjóð-
söng: „alíslenskt, alkunnugt, alþjóð kært (eystra sem vestra), efnisríkt og
efnisfjölbreytt, hæfilega stutt og þó hæfilega langt; lagið alíslenskt (að anda),
hljómmikið og söngþýtt.“24 Hvað lagið varðar seildist Þorsteinn óneitanlega
langt í röksemdafærslu sinni, því að þótt „andi“ þess væri íslenskur var það