Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Side 55

„ Á m e ð a n þ i ð í h u g a n u m s p y r j i ð u m a f d r i f m í n “
TMM 2016 · 3 55
landi sem væri meðlimur í NATO og með bandaríska herstöð. Helga var þá í
sambandi við Íslending sem hún kallar Steinar. Samtalið átti sér stað í földu
herbergi og endaði á því að hún undirritaði samstarfssamning sem skyldaði
hana til persónunjósna. Þegar hún losnaði þaðan fór hún beint til vinar síns
Steinars og sagði honum allt af létta. Það voru landráð að segja frá slíku og
mjög alvarlegar refsingar ef upp kæmist. Eftir atburð í háskólanum þar sem
farið var fram á að Helga og vinkona hennar bæru fram sjálfsgagnrýni fyrir
framan fullan sal af stúdentum, tæki sem mikið var notað til að halda fólki
innan flokkslínunnar, gekk hún út og Steinar fylgdi á eftir. Þar með var
henni vísað úr skóla á síðasta námsárinu.
Eftir það leggur Steinar til að þau flytji saman til Íslands, hún eigi enga
framtíð fyrir sér í þessu landi. Steinar skipuleggur ferðina og þau koma til
Íslands 1957. Eins og Helga segir, var Steinar að koma heim, en leið hennar
lá út í óvissuna, frá heimalandi sínu, tungumáli og vinum. Þjóðfélagið sem
tekur á móti Helgu er ekki beint opið gagnvart útlendingum, enginn þýðir
fyrir hana það sem fram fer og hún einangrast fljótlega. Það er ekki fyrr
en Steinar kynnir hana fyrir listfræðingnum Birni Th. Björnssyni, sem átti
þýska móður og eiginkonu hans, veflistakonunni Ásgerði Búadóttur sem
Helga hittir fólk sem talar tungumál hennar og sýnir henni skilning. Björn
var þá kennari við Myndlista- og handíðaskólann og býður Helgu að taka
þátt í vefnaðarnámskeiði á vegum skólans. Þetta verður til þess að Helga
finnur sér verkefni og nær að tengjast fólki.
En þau Steinar fjarlægjast og hún er haldin sterkri heimþrá og eftirsjá yfir
að hafa farið frá öllu sínu. Hún er ólétt að barni þeirra þegar hún kveður
Steinar og fjölskyldu hans og flytur til baka í Austur-þýska Alþýðulýð-
veldið. Áður hefur hún hripað niður þá sjálfsgagnrýni sem hún hafði fyrr
ekki viljað gangast undir, og er tilbúin að taka út þá refsingu sem hennar
bíður, að vinna við framleiðslu áður en hún fær að klára námið. Þetta gengur
eftir og hún eignast son sinn, Alexander, og vinnur við samsetningu á sjón-
vörpum. Steinar kemur og heimsækir hana og soninn og lætur hana vita
að vinur hans, sem nefndur er Örn, og var enn við nám, muni hafa auga
með henni og syninum. Það fer svo að þau Örn gifta sig og flytja saman til
Íslands. Það samband gengur heldur ekki upp en hjónabandinu er haldið til
streitu þrátt fyrir það og vinasambandið helst árin hennar á Íslandi og þau
skrifast á þegar Helga er erlendis. Þau eignast dótturina Nínu, en parið ræður
ekki við uppeldið, hefur engin úrræði og það endar með að dóttirin er sett
í fóstur. Sonur Helgu hefur þegar verið sendur í sveit þar sem hann svo elst
upp. Helga hafði sjálf verið gefin við fæðingu til fósturforeldra og vissi ekki
hverjir foreldrar hennar voru fyrr en stuttu áður en móðir hennar dó. Þær
hittust einu sinni fyrir tilstuðlan prests en móðirin var ekki tilbúin að tala
við hana, sagði prestinum síðan að faðirinn hefði dáið og nýi eiginmaðurinn
hefði farið fram á að barnið yrði látið fara.
Helga var með samviskubit yfir að hafa ekki getað verið börnum sínum