Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Blaðsíða 118

118 TMM 2016 · 3
H va ð e r í s l e n s k u r r i t h ö f u n d u r ?
býflugnarækt og íslenskunámi. Sem skáld er ég tungumálaöfuguggi, og þessi langi titill
með fjölatkvæðisorðum gefur mér tækifæri að hleypa hugtökunum „vistmálfræði“ og
„býflugnarækt“ inn í þetta rými. Mér finnast bæði hugtökin vera við vegamótin þar
sem reynsla mín mætir reynslu Melittu Urbancic af því að vera listamaður af erlendum
uppruna sem býr og starfar á Íslandi.
Býflugnarækt: Listin og vísindin að rækta alibýflugur.
Vistmálfræði: Þessi vaxandi grein, vistmálfræði, er mikilvægur sjónarhóll til að
kanna fylgnina milli vistkerfa og tungumála, meðal annars hvernig málnotkun varpar
ljósi á gagnkvæm áhrif milli fólks og umhverfis þess.
Bý: hálf-orð, ekki-alveg-orð, næstum-orð í íslensku. Með því að setja þessa tvo bók-
stafi hlið við hlið blikka ég til ég bý hér, býflugu, ensku samyrðanna bee (býfluga) og to
be (að vera), sem og enska orðsins by (við, skapað af), sem lítur næstum eins út. Í bý
mætast tvö tungumál. Og inni í bý stíga viðfangsefnin dvöl, býflugnarækt, máltaka, og
höfundarhugtakið vaggdans (svo ég sletti býflugnaræktunarmáli).
Ólík menning okkar frævir hver aðra þegar listamenn af erlendum uppruna sem
dvelja á Íslandi nema nýtt tungumál (íslensku) og þróa með sér áhuga á því að rann-
saka, að þrjóskast með sína остранение/ostraneníje (svo ég sletti rússneska orðinu yfir
framandgervingu), og fyrir því að vera aðraður (að vera annars konar, eða öðruvísi).
Með því að taka þátt í útlendu tungumáli eða samfélagi tökumst við á við mismun í
sjálfinu. Þessi gagnkvæmu áhrif bera einkenni hvers einasta sambands – öll spennan
þegar okkur finnst við sjálf vera öðruvísi en við ímyndum okkur að við séum. Eins
og með elskendur, sjáum við okkur með augum þeirra, heyrum með eyrum þeirra …
Með eyrun úttroðin af öðru tungumáli – tónfallinu, málfræðinni, mismun í tíðni ein-
stakra hljóða – kortlegg ég eigin munn upp á nýtt. Ég læri að rúlla r-um. Ég læri að anda
dimma l-inu út um kinnina. Kviðurinn sogast inn í sjálfan sig í hvert sinn sem ég blæs
fram tvöföldu k-i. (Takk!) Mér er óglatt þegar ég reyni að blása inn/blása út hn-unum
mínum. Og ég skýt fólki í kringum mig skelk í bringu þegar ég jáa-á-innsoginu.
Á Íslandi og í íslensku „aflæri“ ég framburð. Ég aflæri það sem ég held að ég viti um
eigin munn. Ég hef ekki aðeins færst úr stað á hnettinum, heldur einnig innan eigin
líkama gegnum samband mitt við hlustun, skilning, og segðir. Líkömnuð endurbygg-
ing tungumálsins hliðrar því hvernig ég skrifa á móðurmálinu, og gefur mér forvitni
til að kanna nýja tungumálið sem rithöfundur.
Það hvernig fólk kortleggur hljóð á sér sjálfu – með tungumálum, landslagi,
merkingu, hugmyndafræði – er áskorun til mín um að endurmeta það sem ég þykist
þekkja. Til dæmis kem ég því sem ég þekki sem stone fyrir í huga mér og segi í staðinn
stein. O skorar ei á hólm. Ég breyti því sem ég eitt sinn bar fram sem æ í ey.
Stein er Gertrude Stein er Gertrude Steyn er Gertrude Steinn.
Hvernig verður stone að stein? Og hvernig tengjast litlar en mikilvægar hliðranir á
hljóði og útliti tungumálana við raunverulegu fyrirbærin sem þau vísa til?
Áhugi minn á íslensku hefur breytt því hvernig ég tekst á við landið, við líkamann.
Að takast á við land og líkama er alltaf, óhjákvæmilega, að takast á við tungumálið því
það er að stórum hluta gegnum tungumálið sem við skynjum líkama og land.
Við komuna hingað fer maður í gegnum skrifræðisflækjur og menningaráfall, eins
og svo oft hefur verið tæpt á. Hvert og hvernig sem fólk flytur, þá er það alltaf erfitt, og
erfiði hvers og eins er af ólíkum toga. Ástæðurnar fyrir flutningnum eru mismunandi.
Ástæðurnar til þess að fara. Ástæðurnar fyrir því að dvelja áfram. Ástæðurnar fyrir
því að vera. Læra á menningarhegðun nýs samfélags. Læra tungumál. Læra á landslag,
veður. Læra á mat.
Jafnvel býflugum reynist erfitt að dvelja hér yfir veturinn.