Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Qupperneq 69

A l b e r t D a u d i s t e l – h ö f u n d u r í ú t l e g ð
TMM 2016 · 3 69
og Daudistel-hjónanna og hvað það hefur þýtt að berjast í einu stríði og flýja
hið næsta. Að Albert látnum birtist í Tímariti Máls og menningar smásaga
hans, „Griðboðinn“, í þýðingu Halldórs Stefánssonar, raunaleg svipmynd af
manni sem hefur misst sjónina í orrustu í fyrri heimsstyrjöldinni. Honum
segist svo frá við vegfaranda einn: „Úr liði okkar voru alltof margir fallnir,
samt héldum við áfram að verjast … Og aftur var komið kvöld … Og það
snjóaði … Og þá var kirkjuklukkunum hringt – í minningu hugans, í endur-
minningu um barnæskuna, öryggi og frið. Fyrir handan skutu þeir okkur
með sprengikúlum og að baki okkar var látlaus stórskotahríð …“18
Sérstakar þakkir fær Jonas Bokelmann fyrir þær fjölmörgu upplýsingar sem hann
lét höfundi í té.
Tilvísanir
1 Kristinn E. Andrésson: Enginn er eyland – tímar rauðra penna, Reykjavík 1971.
2 Bo Larris: Albert Daudistel – Vagabond, mariner, revolutionær, forfatter og lidt om hans hustru,
min faster, Edith, Albøge 2010. Sérstakar þakkir til Jóns Eiríkssonar fyrir að útvega mér þennan
bækling.
3 Æviatriði Daudistels eru líka rakin í grein Walters Fähnders: „Aber diese verfluchten Mensc-
hen versagten“ í bókinni „Friede, Freiheit, Brot!“ – Romane zur deutschen Novemberrevolution,
ritstj. Ulrich Kittstein og Regine Zeller, Amsterdam – New York, 2009. Hann hefur þó ekki
allar sömu upplýsingar og Larris en fjallar hins vegar ítarlega um verk Daudistels, einkum
skáldsöguna Das Opfer.
4 http://nemesis.marxists.org/daudistel-das-opfer2.htm
5 Sjá um þetta grein eftir Günter Gerstmann sem ég sótti hingað: http://jbc.jelenia-gora.pl/Con-
tent/15899/17662_Fluchtburg_in_Wolfshau_Pohl_08032015.pdf.
6 Jonas Bokelmann byggir þetta á gögnum sem hann fékk frá þýska útvarpsmanninum Hansjörg
Viesel, sem m.a. tók viðtöl við Halldór Laxness og Otto Magnússon Weg fyrir útvarpsstöðina
Hessischer Rundfunk.
7 Björn Franzson: „Albert Daudistel – nokkur minningarorð“, Þjóðviljinn, 12. ágúst 1955.
8 Morgunblaðið, 5. nóvember 1965.
9 Helgarpósturinn, 28. júlí 1983.
10 Páll Baldvin Baldvinsson: Stríðsárin 1938–1945, Reykjavík 2015.
11 Lesbók Morgunblaðsins, 20. mars 1938.
12 Þó er vitað að hann notaði dulnefnið á handrit sem hann sendi á American Guild for Ger-
man Cultural Freedom og í bréfaskiptum við þýska PEN-klúbbinn sem var útlægur í London
(heimild Jonas Bokelmann).
13 Eðvarð Ingólfsson: Róbert – ævisaga listamanns, Reykjavík 1993, bls. 38.
14 Þór Whitehead: Stríð fyrir ströndum, Reykjavík 1985, bls. 68.
15 Deutsches Exilarchiv 1933–1945 er í Frankfurt am Main og heyrir undir Deutsche Nationalbi-
bliothek. Þar eru nokkur bréf Daudistels en skáldsöguhandritin eru í háskólabókasafninu sem
kennt er við Johann Christian Senckenberg.
16 Þetta kemur fram í viðtölunum sem getið er um í aftansmálsgrein nr 6. Ég fór í gegnum
fundar gerðir stjórnar MM en þar er hvergi minnst á Daudistel og raunar er yfirleitt ekki sagt
frá höfnunum. Þess má hins vegar geta að Sigurður Nordal sat í stjórn MM frá stríðsárunum
til 1953. Halldóri Laxness hefur líka eflaust verið kunnugt um þetta þar sem hann sat í stjórn
bókmenntafélagsins á þessum tíma.
17 Þess má hins vegar geta að Edith skrifaði fína grein um íslenska menningu í blaðið Die Zeit,
„Ionesco und Beckett in Reykjavík – wo Heringe und Tenöre die wichtigsten Exportartikel
sind“, 12. mars 1965.
18 Tímarit Máls og menningar 3/1955, bls. 227.