Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Qupperneq 102

102 TMM 2016 · 3
H va ð e r í s l e n s k u r r i t h ö f u n d u r ?
Frá öðrum hnetti til Kaupmannahafnar
Eins og áður sagði var Þorsteinn einn þeirra höfunda sem fylgdu í fótspor
Gunnars Gunnarssonar til Danmerkur, raunar er ævi þeirra tveggja framan
af mjög keimlík og sem höfundar eiga þeir sitthvað sameiginlegt. Þorsteinn
fæddist í Loðmundarfirði árið 1912 og ólst upp hjá foreldrum sínum við
almenn sveitastörf og sjósókn í Loðmundarfirði, Reyðarfirði og Fáskrúðs-
firði. Um tvítugt fluttist hann til Reykjavíkur og vann þar almenn verka-
mannastörf.2 Hann var þá farinn að fást við skáldskap og gaf út skáldsögu
á eigin kostnað árið 1935 sem nefndist Frá öðrum hnetti. Sagan er örstutt,
aðeins 44 síður. Efnið og sögusviðið er í meira lagi óvenjulegt eins og titillinn
gefur til kynna. Sagan gerist á ókunnum hnetti á litlu landi sem er einangrað
en fagurt. Lýsing landsins minnir mjög á Ísland og fólk lifir þar af kvikfjár-
rækt, býr með hreindýr, geitur og dýr sem minna mjög á sauðfé. Þessi saga er
líklega fyrsta íslenska fantasían með nútímasniði og í henni má finna ýmis-
legt forvitnilegt fyrir áhugafólk um fantasíur og vísindaskáldskap.
Samfélagið sem lýst er í sögunni virðist vera einhverskonar blanda af
íslensku sveitasamfélagi og grænlensku veiðimannasamfélagi. Líf fólksins er
frumstætt en meðal þess blómstrar sérkennileg sagnamenning. Fólk kemur
saman í sérstöku „sagnahúsi“ á síðkvöldum þar sem útvaldir sagnamenn
segja sögur. Aðalpersóna sögunnar er ungur maður sem dreymir um að
verða slíkur sagnamaður. Hann býður sig fram, en „forstjóri sagnahússins“
hafnar honum með þessum orðum: „Nei, drengur minn, hér er ekki öðrum
en skáldum leyft að tala. En ef þig langar að segja sögur, þarftu fyrst að búa
þig undir það með langri æfingu.“3
Höfnun forstjórans minnir óneitanlega á kurteislegt höfnunarbréf frá
bókaforlagi sem aðalpersónur síðari bóka Þorsteins hafa raunar nokkra
reynslu af. Sagan í heild er nokkuð augljós allegóría um bókmenntaheiminn
og tilraunir ungs manns til að gera sig þar gildandi. Í lok sögunnar, eftir
höfnun forstjórans, heldur skáldið unga til hafs á heimasmíðuðum bát og
sagan skilur við hann með þessum orðum: „Hann var aleinn, með brennandi
harm í hjarta, orðinn umluktur faðmi hins ólgandi hafs, – en á valdi guðs
voldugu handar.“ (44)
Sjálfur yfirgaf Þorsteinn líka heimaland sitt eftir svipaða höfnun og hélt til
Danmerkur. Hann settist á skólabekk í Den ny ungdomsskole í Grindsted á
Jótlandi haustið 1935 og var þar einn vetur en hófst síðan handa við að reyna
að koma sér á framfæri sem rithöfundur á dönsku. Hann vann fyrir sér með
margskonar verkamannavinnu, meðal annars uppvaski á veitingastöðum og
snjómokstri. Fljótlega fór hann að taka nemendur í tíma í ensku sem varð
lengst af aðalstarf hans í Danmörku meðfram ritstörfum og þýðingum.
Hann giftist norskri konu, Astrid Høyer-Finn, árið 1940. Hún var sjálf rit-
höfundur og gaf út skáldsöguna Paa egne Ben undir nafninu Astrid Stefans-