Hugur - 01.01.2014, Blaðsíða 241

Tilviljun og tilgangur í lífi og eilífð 241
verður hæfust eftir öld eða milljón ár. Einnig er vitað að bróðurpartur mismunar á
milli einstaklinga er hlutlaus (a.m.k. með tilliti til hæfni). Við getum spurt: Hvaða
þýðingu hafa þessar staðreyndir fyrir mannlegt samfélag, siðferðisleg viðmið og
heimspeki okkar?
Gallaðar vangaveltur um erfðagalla
Þótt Monod og aðrir frumkvöðlar sameindalíffræðinnar hafi einkum rannsakað
bakteríur lagði hann mikla áherslu á að sameindakenningin gilti um allar lífverur.
Hann sýndi innsæi (og gróf undan framfarahugmyndum) með því að setja fílinn
í öndvegi fremur en manninn. En vitanlega gerði Monod ýmsar skyssur í bók
sinni. Hann var t.d. fjarri lagi í mati á fjölda gena í erfðamengi lífvera. Monod
telur að um þúsundfaldur munur sé á fjölda gena í gerlum og mönnum en sam-
kvæmt heilraðgreiningum eru um 6.000 gen í E. coli en um 25.000 hjá mönnum.
Hér óð Monod sama fen og flestir erfðafræðingar þess tíma, sem héldu að hinn
vitri maður hefði þúsund sinnum fleiri gen en lítilsigldur gerillinn. Monod var
hins vegar mun nær lagi um fjölda stökkbreytinga í kynslóð:
Við getum gert ráð fyrir því að í hverri kynslóð mannkyns, sem nú er
u.þ.b. þrír milljarðar einstaklinga, verði samtals nokkuð hundruð til þús-
und milljarðar stökkbreytinga. Ég nefni þessar tölur aðeins til að gefa
hugmynd um hinn gífurlega mikla forða tilviljunarkennds breytileika
sem geymdur er í genasafni tegundar þrátt fyrir að eðli eftirmyndunar-
kerfisins sé ofurfastheldið eins og fram hefur komið.19
Nýlegar rannsóknir sýna að um 50 til 100 nýjar breytingar finnist í hverri kyn-
frumu mannsins fyrir tilstilli hendingar.20 Þannig er það tilviljun háð hvaða breyt-
ingar verða í hverri kynfrumu og hvaða kynfrumur renna saman til að búa til ein-
staklinga. Segja má að erfðafræði nýrrar aldar opni okkur loks innsýn í uppsprettu
tilviljananna sem Monod hóf í öndvegi.
Monod hafði áhyggjur af neikvæðum áhrifum erfðabreytileika. Erfðabyrðin er
þær skaðlegu stökkbreytingar sem finnast í stofni. Tíðni þeirra flestra er lág, m.a.
vegna þess að einstaklingar sem bera tvö eintök af skaðlegri stökkbreytingu eru
með lága hæfni (t.d. deyja eða eru ófrjóir).21 Þannig kemur náttúrulegt val í veg
fyrir að skaðlegar breytingar verði algengar í stofni lífvera.
Monod óttaðist að með aukinni velmegun og bættri læknisþjónustu myndi
náttúrulegt val missa mátt sinn. Hann óttaðist úrkynjun vegna velmegunar og
„aftengingar“ valsins í nútímasamfélagi:
19 Monod 2012: 180.
20 Conrad o.fl. 2012.
21 Þeir sem bera aðeins eitt eintak af geninu eru einkennalausir. Þetta sprettur af þeirri staðreynd að
menn og flestar aðrar dýrategundir eru tvílitna, þ.e. með tvö eintök af flestum genum.
Hugur 2014-5.indd 241 19/01/2015 15:09:41