Hugur - 01.01.2014, Blaðsíða 121

Skotveiðar á spendýrum 121
dýraverndunarsinnar leggja mikið upp úr beitingu viðurkenndra meginreglna
siðfræðinnar. Hins vegar hefur sumt baráttufólk gegn veiðum einnig gripið til
ofbeldisfullra aðgerða á meðan ítarlegar siða- eða hegðunarreglur hafa lengi fylgt
bæði skot- og stangveiðum.22 Til einföldunar hefur því hér verið gripið til þess
ráðs að draga fram fjögur grunnstef eða meginviðhorf sem einkenna umræðu um
skotveiðar á spendýrum.
Fyrsta viðhorfið til skotveiða á spendýrum litast af ákveðinni hugsun sem líklega
er einfaldast að kenna við manngervingu. Hér liggja tvær einfaldar staðreyndir til
grundvallar: Í fyrsta lagi er því ekki að neita að mörg spendýr líkjast mannfólki.23
Sum gera það bókstaflega, að minnsta kosti hvað varðar einstaka líkamshluta, en
einnig geta verið menningarbundnari ástæður (s.s. þjóðsögur) fyrir því að fólk
segir að líkamshlutar á spendýrum séu eins og samsvarandi hlutar á mönnum.
Augu selkópa koma þar strax upp í hugann. En í öðrum tilvikum er fremur átt
við hegðun dýra þegar manngervingin er útfærð. Samskiptahættir þeirra eru þá
túlkaðir sem sorg, ást, gleði og stolt, svo einhver dæmi séu nefnd. Seinna atriðið
er að dægurmenningin hefur nýtt sér þessi líkindi til hins ítrasta og útfært þau á
oft eftirminnilegan máta. Hvar man til dæmis ekki eftir því þegar veiðimenn fella
móður Bamba í samnefndri teiknimynd Walts Disney? Þessar útfærslur virðast
svo hafa haft mikil og varanleg áhrif á viðhorf fjölda fólks til skotveiða. Með
örfáum undantekningum er sameiginlegt stef í því hvernig hegðun – og samfélagi
– þessara dýra er lýst frelsið sem villt dýr búa við. Einnig er oft reynt að gera tölu-
vert úr því hvernig þeirra eigin „siðmenning“ getur staðið framar okkar eigin; þau
búa yfir djúpri visku þar sem þau standa í ómenguðum tengslum við náttúruna.
En þegar betur er að gáð kemur í ljós að aðstæður þeirra dýra sem skotveiðar eru
stundaðar á eru oft sláandi líkar aðstæðum húsdýra. Þau hafast við innan girðinga
eða að minnsta kosti á vel afmörkuðum landsvæðum og er veiðistofninn það vel
þekktur að fyrirfram er ákveðið hvaða dýr skuli felld áður en veiðar hefjast. Þar
sem umhverfi veiðidýra á stöðugt meira undir högg að sækja verða slíkar veiðar
sífellt algengari. Og sú staðreynd gæti verið ein ástæða þess að sjávarspendýr hafa,
að minnsta kosti á Vesturlöndum, fengið það hlutverk í augum margra að vera
nokkurs konar fulltrúar hinnar óspilltu náttúru.
Andstætt viðhorf Disney-væðingarinnar, sem manngervingin er oft kölluð,
er hið „vísindalega viðhorf “ til skotveiða. Þó getur reynst þrautinni þyngra að
gera grein fyrir því hvað slík viðhorf eiga að fela í sér. Í raun og veru er ekki
að sjá annað en að það eina sem vísindamenn, eða allt það fólk sem telur sig
eingöngu byggja á röklegum sjónarmiðum, eiga sameiginlegt er að vilja horfa
þar sem vissum viðhorfum til sjálfbærni og umhverfisverndar er hampað sem siðlegum í stað þess
að veita einfaldlega verðlaun fyrir umhverfisvernd eða vistvæn viðhorf.
22 Hér verður þó að gera skýran greinarmun á raunverulegum siðareglum sem tengjast veiðum, eins
og þeim sem segja fyrir um veiðiaðferðir og fjölda dýra, og reglna sem tengjast einungis umgjörð
veiðanna. Dæmi um hið síðarnefnda gætu verið krafa um dúska á veiðifatnaði og víntegund þegar
skálað er yfir hræinu.
23 Þróunarsagan sýnir að spendýr eru náskyld manneskjum þótt útlitið geti bent til annars. Lífeðl-
isfræðilegir þættir, eins og taugakerfið, eru yfirleitt lítið frábrugðnir milli tegunda. Stundum eru
þessi tengsl þó ýkt. Nýleg rannsókn sýnir til dæmis fram á að hugmyndir okkar um mannlega
eiginleika hvala kunna að vera orðum auknar, sjá Patzke, Spocter og Karlsson 2013.
Hugur 2014-5.indd 121 19/01/2015 15:09:36