Hugur - 01.01.2014, Blaðsíða 134

Hugur - 01.01.2014, Blaðsíða 134
134 Gústav Adolf Bergmann Sigurbjörnsson að sú breytni gæti orðið að almennri reglu. Mill lagði hins vegar til að siðfræðin ætti að horfa til útkomunnar en ekki skyldunnar; að siðferðileg breytni eigi alltaf að stefna að því að hámarka hamingju heildarinnar. Ein áhrifamesta kenning samtímastjórnmálaheimspeki er réttlætiskenning Johns Rawls í Theory of Justice (1971). Rawls setur þar fram sáttmálakenningu sem sækir mjög í siðfræði Kants, en heldur þó inni hugmyndum Mills um hamingju eða velferð fjöldans. Áhersla þessara kenninga er á rökhugsun mannsins og almenn lögmál og hefur kjarni þeirra ávallt verið réttlætið. Áherslan á rökhugsun hefur þó gjarnan verið á kostn- að tilfinninga, þeim hefur verið ýtt út á jaðarinn og oft lýst sem óþörfum eða í besta falli ánægjulegum viðbótum við hið raunverulega siðferði. Umhyggja fyrir náunganum hefur því verið skilin sem það sem við gerum umfram það sem skyld- an býður okkur. Tilkoma femínisma og femínískra siðfræðinga og stjórnspekinga markar upp- haf róttækrar gagnrýni á ríkjandi kenningar siðfræðinnar og stjórnmálaheim- spekinnar. Við slíkt mat á kenningunum er horft til þess hversu mikið þær endur- spegla hefðbundnar hugmyndir um stöðu karlmannsins á hinu opinbera sviði, þar sem þær miðast einkum við samskipti óháðra og ókunnugra einstaklinga. Einnig er litið svo á að í þessum kenningum sé reynslu þeirri sem einkennt hefur líf kvenna í gegnum aldirnar hafnað. Þannig vanmeta eða hafna þessar kenningar tilveru okkar sem tilfinningavera, sem tengdra og háðra aðila, uppalenda og um- önnunaraðila. Í viðleitni sinni til þess að ráða bót á þessu hafa ýmsir femínísk- ir heimspekingar reynt að laga núverandi kenningar að þessum nýju áherslum, t.a.m. Martha Nussbaum og Susan Moller Okin.2 Aðrir hafa álitið að vinna þurfi að nýrri tegund siðfræði sem byggir á öðrum forsendum en hefðbundin siðfræði, t.d. Nel Noddings, Sara Ruddick, Carol Gilligan og Virginia Held.3 Þessi sið- fræði er stundum kölluð siðfræði ástar eða siðfræði tengsla, en algengast er að hún gangi undir nafninu umhyggjusiðfræði.4 Í þessari grein mun ég beina sjónum mínum að þeirri orðræðuhefð sem hefur verið ríkjandi í siðfræðilegri umræðu og einkennt hana síðustu aldir. Sérstaklega mun ég ræða tengsl umhyggju og réttlætis og beini þar athygli minni að umfjöllun Vilhjálms Árnasonar og Sigríðar Þorgeirsdóttur um umhyggjusiðfræði. Þar mun ég gagnrýna tilhneigingu þeirra til þess að smætta umhyggjukenningar niður í réttlætiskenningar og tekst á við það sem ég tel vera misskilning á eðli tengsla og aðstæðunæmis. Til að leggja grunninn að þeirri umræðu mun ég fyrst kynna umhyggju sem siðahugtak og ákveðna margræðni þess. Grundvöllur umfjöllunar minnar er bókin Ethics of Care eftir Virginia Held. Í henni tekst Held á við þá 2 Nussbaum 1999 og Okin 1989. 3 Noddings 1986, Ruddick 1980, Gilligan 1982 og Held 2006. 4 Í þessari grein er einkum beint sjónum að bandarískri hefð umhyggjusiðfræði. Innan evrópskrar femínískrar heimspeki er einnig að finna vísi að umhyggjusiðfræði að því marki sem femínískir heimspekingar á borð við Luce Irigaray leggja mikla áherslu á sjálfsveruna sem tengsla- og til- finningaveru, sjá Irigaray 1993. Umhyggjusiðfræði á sér einnig djúpar rætur í evrópskri samúðar- siðfræði Arthurs Schopenhauer og Davids Hume, og að sjálfsögðu í kristilegum hugmyndum um náungakærleika. Hugur 2014-5.indd 134 19/01/2015 15:09:36
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212
Blaðsíða 213
Blaðsíða 214
Blaðsíða 215
Blaðsíða 216
Blaðsíða 217
Blaðsíða 218
Blaðsíða 219
Blaðsíða 220
Blaðsíða 221
Blaðsíða 222
Blaðsíða 223
Blaðsíða 224
Blaðsíða 225
Blaðsíða 226
Blaðsíða 227
Blaðsíða 228
Blaðsíða 229
Blaðsíða 230
Blaðsíða 231
Blaðsíða 232
Blaðsíða 233
Blaðsíða 234
Blaðsíða 235
Blaðsíða 236
Blaðsíða 237
Blaðsíða 238
Blaðsíða 239
Blaðsíða 240
Blaðsíða 241
Blaðsíða 242
Blaðsíða 243
Blaðsíða 244
Blaðsíða 245
Blaðsíða 246
Blaðsíða 247
Blaðsíða 248
Blaðsíða 249
Blaðsíða 250
Blaðsíða 251
Blaðsíða 252
Blaðsíða 253
Blaðsíða 254
Blaðsíða 255
Blaðsíða 256
Blaðsíða 257
Blaðsíða 258
Blaðsíða 259
Blaðsíða 260
Blaðsíða 261
Blaðsíða 262
Blaðsíða 263
Blaðsíða 264
Blaðsíða 265
Blaðsíða 266
Blaðsíða 267
Blaðsíða 268

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.