Blik - 01.05.1965, Page 136
134
B L I K
hinum helga konungi. Þegar svo ís-
lendingar þeir, sem numið höfðu í
skólanum, gáfu stofnuninni stórt
málverk til minnis um gömul og
gagnleg kynni og dálítinn þakklæt-
isvott fyrir það, sem skólinn hefur
verið íslenzkum námsmönnum sín-
um og íslenzku þjóðlífi, þá lét skóla-
stjórinn staðsetja það í fyrirlestrar-
salnum gegnt líkneskinu af Olafi
helga. Meiri virðingu gat skólastjóri
ekki sýnt íslenzku nemendunum og
þjóð þeirra. Hann bar í brjósti sér
brennandi áhuga á íslenzku þjóðerni,
sérstaklega íslenzkunni og menning-
arlegri og fjárhagslegri viðreisn
þjóðarinnar. Til Islendinga skyldu
Norðmenn snúa sér til að styrkja eða
efla með sér heilbrigða norska þjóð-
erniskennd með því að kynnast ís-
lenzku máli og íslenzkum fornbók-
menntum.
Aldreifundumvið nemendur hans
vott af áróðri fyrir katólskri trú í
kristindóms- eða bænatímum hans í
skólanum. En þegar ég kvaddi hann
haustið 1923 tjáði hann mér, að ekki
liði langur tími þar til ég frétti að
hann og þau hjónin hefði tekið ka-
tólska trú. Þó liðu tvö ár áður en
trúarskiptin voru tilkynnt opinber-
lega. En þá var líka friðurinn úti
fyrir þessum mikla og mæta Norð-
manni.
Norðmenn höfðu lengi státað af
því, að norska stjórnarskráin frá
1905 væri hin frjálslyndasta, sem til
væri í nokkru ríki. Fullkomið trú-
frelsi væri í landinu m. a. En annað
varð uppi á teningnum. Lýðháskóli,
sem stjórnað væri af katólskum
manni, átti alls ekki að njóta styrks
úr norskum ríkissjóði. Norska stór-
þingið stóð í miklum vanda. Var hið
norska trúfrelsi aðeins á pappírnum?
Enginn skyldi líða fyrir trú sína
samkvæmt norsku stjórnarskránni!
Nú komu fram háværar raddir um
það og kröfur, að Lars Eskeland
skyldi víkja úr skólastjórastarfinu.
Jafnvel hlýhuga vinir og tryggir að-
dáendur, sem áður höfðu verið um
langt skeið, snerust nú gegn honum,
vildu hvorki heyra hann né sjá,
hvorki sem mann eða skólamann.
Þetta var harmleikur.
Stórþingið leitaði álits hinna sex
norsku biskupa um það, hvort lýð-
háskólinn í Voss skyldi hljóta ríkis-
styrk undir stjórn hins katólska
skólastjóra, Lars Eskelands. Fjórir
biskupanna lögðu til, að skólinn yrði
sviftur styrknum. Tveir biskupanna
töldu sjálfsagt, að skólinn fengi
styrkinn framvegis, þrátt fyrir trú-
arskiptin. An ríkisstyrks varð skól-
inn ekki starfræktur.
Þetta athyglisverða mál, próf-
steinn á frjálslyndi norsku ríkis-
kirkjunnar, fékk þann endi, að Lars
Eskeland varð að víkja úr skóla-
stjórastöðunni til þess að lýðháskól-
inn hans héldi ríkisstyrknum og
yrði ekki lagður niður. 83 þing-
menn greiddu atkvæði gegn styrkn-
um en 59 með honum.
Oafmáanlegur blettur á norsku
stjórnarfari, stórþinginu og kirkj-
unni. Heitar voru blaðadeilurnar í
Noregi í Eskelandsmálinu svokall-