Andvari - 01.01.2019, Blaðsíða 47

46 HJALTI HUGASON ANDVARI
Pétur Sigurgeirsson var vel heima á ýmsum sviðum sem mikið reynir
á við kirkjustjórn er hann tók við biskupsembætti. Hann hafði ungur
hlotið innsýn í embættisstörf biskups með því að fylgjast með föður
sínum og aðstoða hann á ýmsa lund þegar á námsárunum, m.a. á vísit-
asíuferðum og við útgáfu Kirkjublaðsins. Á Akureyrarárunum hafði
hann ástundað víðtækt kirkjulegt þróunarstarf og verið í forystusveit
presta á Norðurlandi, ekki síst eftir að hann tók við vígslubiskups-
embættinu og varð formaður Prestafélags hins forna Hólastiftis sem
var athafnasamt undir stjórn hans. Þá var hann fulltrúi í kirkjuráði frá
1970, m.a. sem varaformaður þess og sat á kirkjuþingi frá 1972.188 Allt
hefur þetta gert hann betur í stakk búinn til að taka við embættinu en
ýmsa stéttarbræður sem líkt og hann höfðu þjónað mestan hluta starfs-
ævinnar á einum og sama stað án þess að sýna sama frumkvæði eða
verið kallaðir til aukinnar þjónustu líkt og hann.
Sú kirkja sem Pétur Sigurgeirsson leiddi í biskupstíð sinni starf-
aði samkvæmt lagaramma sem höfundur þessarar greinar hefur nefnt
„gömlu íslensku þjóðkirkjuskipanina“. Hún varð til á níunda áratug nítj-
ándu aldar í kjölfar þess að þjóðkirkju var komið hér á með stjórnar-
skránni 1874 í stað ríkisátrúnaðar fyrri alda. Samkvæmt henni starf-
aði kirkjan á grundvelli fjölda sérlaga er kváðu á um prestakallaskipan
landsins, kjör presta, hluttöku safnaða í veitingu prestsembætta, sóknar-
og héraðsnefndir og þátttöku safnaða í stjórn eigin mála ásamt rekstri
og viðhaldi kirkjubygginganna, svo nokkuð sé nefnt. Viðamikil endur-
skoðun varð á kirkjulöggjöfinni 1907 en í stórum dráttum hélst þessi
skipan þar til núverandi þjóðkirkjulög, lög um stöðu, stjórn og starfs-
hætti þjóðkirkjunnar nr. 78/1997, gengu í gildi 1. janúar 1998. Þau leystu
af hólmi á annan tug sérlaga um kirkjumál og lögðu grunn að „nýju
íslensku þjóðkirkjuskipaninni“. Samkvæmt henni varð víðtæk stofn-
unarleg aðgreining milli ríkisvaldsins og þjóðkirkjunnar sem um leið
öðlaðist aukið sjálfstæði.189 Starfsreglur sem kirkjuþing setur hafa því
leyst af hólmi fjölmargar lagagreinar og jafnvel heil lög sem kirkjan átti
áður undir Alþingi. Þjóðkirkjan var því tengdari ríkisvaldinu í biskups-
tíð Péturs og var því að ýmsu leyti ríkiskirkja í mun ríkari mæli en hún
er nú á dögum. Um tengsl þessara stofnana sagði Pétur annars í hirðis-
bréfi sínu:
Það var Lúther mjög á móti skapi, að kirkjan gerðist þýlynd við yfirvöld. Hann
benti oft á, að í boðun kirkjunnar getur reynt á það að lögum og trúrænum