Andvari - 01.01.2019, Blaðsíða 91

90 RÓSA ÞORSTEINSDÓTTIR ANDVARI
komast í stöðu á Bretlandseyjum og jafnvel stingur einn þeirra upp á að hann
flytji til Nýja-Sjálands. Uppkast af svarbréfi Jóns sýnir að honum leist ekki
vel á þá hugmynd.18
Þjóðsagnaútgefandinn
Jón Árnason segir frá því í endurminningum sínum að hann hafi snemma
haft áhuga á að heyra sögur og enginn sem gisti á Hofi slapp við að segja
honum þær, jafnvel þó að drengurinn yrði svo lafhræddur að hann varð að
biðja móður sína að halda utan um sig í rúminu.19 Á sama stað segir hann að
þær sögur sem beinlínis standi frá hans eigin hendi í þjóðsagnasafninu hafi
hann heyrt fyrst þegar hann var á fimmta til sjöunda ári. Þeirra á meðal er
sagan um Þórdísi spákonu sem Jón hefur frá föður sínum.20
Áhuginn á sögum hefur greinilega fylgt Jóni því árið 1845 tóku þeir sig
saman, hann og Magnús Grímsson (1825–1860), sem þá var skólapiltur
við Bessastaðaskóla, um að safna því sem þeir kölluðu alþýðleg fornfræði.
Magnús átti að safna sögum en Jón „kreddum, leikum, þulum, gátum og
kvæðum“.21 Safn þeirra kom út árið 1852 undir titlinum Íslenzk ævintýri og
varð fyrsta prentaða þjóðsagnasafnið sem út kom með íslenskum sögum.22
Jón Árnason segir sjálfur að bókin hafi „fyrst í stað [átt] fáum vinum að
mæta á Íslandi“ en Íslendingar í Kaupmannahöfn og ekki síst Þjóðverjar
hafi tekið henni mun betur.23 Áhugaleysi landsmanna dró kjarkinn úr þeim
félögum, en þegar Konrad Maurer kom til landsins 1858 hvatti hann þá
til að halda söfnuninni áfram og lofaði að finna útgefanda að sögunum í
Þýskalandi. Magnús Grímsson lést 1860, svo það kom í hlut Jóns Árnasonar
að ljúka verkinu.24 En það sama ár, 1860, kom einnig út á þýsku safn þeirra
sagna sem Maurer hafði safnað á ferð sinni um Ísland.25
Maurer kynntist Jóni Árnasyni í Reykjavík áður en hann lagði af stað í
ferð sína um landið, líklega hittust þeir í fyrsta sinn þann 12. maí og áttu þá
strax langt samtal. Þann 23. maí kemur fram í dagbók Maurers að hann talar
við Jón um að finna útgefanda eða að minnsta kosti sé hægt að birta sögur í
tímaritinu Germania.26 Vissan um að sagnasafnið yrði gefið út og það að sjá
safn Maurers á prenti, ásamt þeirri staðreynd að Maurer hafði á ferð sinni
hitt marga þá sem Jón Árnason leitaði til, hefur áreiðanlega haft þau áhrif
að Jóni fór að ganga betur við sagnasöfnunina.27 Maurer benti Jóni einmitt
á nokkra menn sem hann hafði kynnst úti um land sem urðu síðan á meðal
bestu hjálparmanna Jóns við söfnunina.28
Í bréfi sem séra Jón Þorleifsson, prestur á Ólafsvöllum á Skeiðum, skrifar
nafna sínum Árnasyni, 24. september 1858, segist hann vera: