Andvari - 01.01.2019, Blaðsíða 167

166 GUNNAR SKARPHÉÐINSSON ANDVARI
árið 1918. Hún skrifar einnig formála að sögunni þar sem hún gerir nokkra
grein fyrir höfundinum, Johan Bojer (1872–1959), og sögu hans sem heitir
á norsku Den store Hunger en er nefnd Insta þráin (stafsett svo) í þýðingu
Bjargar. Hún telur að höfundurinn hafi hér lagst dýpra og brotið mannlega
sál betur til mergjar en nokkru sinni áður.9 Johan Bojer var mikilsmetinn
rithöfundur á sinni tíð í Noregi en ekki síður víða erlendis enda voru sögur
hans þýddar á mörg tungumál. Hann bjó til dæmis alllengi í Frakklandi og
þar voru verk hans í talsverðum metum. Bojer ólst upp við kröpp kjör og
var tekinn í fóstur af vandalausum þegar hann var á barnsaldri. Hann bar að
sögn hlýjar tilfinningar til fósturforelda sinna sem voru efnalítil og bjuggu í
Þrándheimi. Bojer komst nokkuð til mennta og bar alltaf þrá í brjósti til þess
að verða rithöfundur. Hann vann við alls kyns störf sem ungur maður og reri
til dæmis frá Lófóten. Hann þykir lýsa lífi og störfum fátækrar alþýðu og
sjómanna einkar vel. Greinilegt er af lýsingum hans á sjósókn fiskimanna
við Lófótenseyjar að þar heldur maður á penna sem sjálfur hefur reynt og
séð með eigin augum hvað þessir menn máttu búa við og þola.
Sagan Den store Hunger kom út þegar heimsstyrjöldin fyrri geisar sem
ákafast. Bókin varð afar umtöluð og boðskapur hennar, sem teljast verður
mjög skýr og kemur gleggst fram í lokakaflanum, vakti athygli. Aðalpersóna
sögunnar heitir Pétur (Per) og elst upp við svipuð kjör og Johan Bojer sjálfur.
Pétur er úr Þrændalögum og elst upp hjá fósturforeldrum. Hann er námfús
og kemst nokkuð til mennta fyrir styrk frá föður sínum, sem átt hafði Pétur
með fátækri og umkomulítilli stúlku, en vill styðja við son sinn fjárhagslega.
Pétur er duglegur við námið og leggur stund á eins konar tæknifræði eða
verkfræði, fer til útlanda og dvelur þar langdvölum og efnast vel á störfum
sínum. Hann er maður tækniframfara eins og menntun hans býður honum.
Þegar hann er kominn um miðjan aldur kemur hann loks heim til Noregs og
kvænist dóttur efnamanns í heimahögum sínum.
Til að gera langa sögu stutta gengur Pétri allt í haginn. Hann býr á óðals-
jörð og eignast börn með konu sinni. Hamingjan brosir við þeim, eins og
sagt er. En hann hefur ekki alveg sagt skilið við tækniheiminn, hann er ein-
staklega hæfileikamikill og hyggst finna upp og þróa ákveðna gerð af sláttu-
vél og jafnframt ræðst hann í virkjunarframkvæmdir. Þessi stórbrotnu áform
bíða skipbrot. Pétur má kallast góður að halda fjölskyldu sinni og flytur nú
búferlum og býr austanfjalls í Noregi og hefur lítið bú sem rétt nægir til
framfærslu. Hann er nægjusamur en allt er breytt í högum hans og konunnar.
Nágranni þeirra sýnir þeim fjandskap og hroðalegir hlutir eiga sér stað þar
sem meðal annars hundur nágrannans drepur barn hjónanna. Pétur sáir samt
undir lok sögunnar í akur óvinar síns í eiginlegum skilningi.
Í lokakaflanum er langt bréf sem hann skrifar gömlum vini sínum. Þar
segir Pétur honum frá tildrögum þess að hann vann þetta góðverk. Ætla má