Andvari - 01.01.2019, Blaðsíða 149

148 ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON ANDVARI
3 Sbr. grein Þórbergs „Rangsnúin mannúð“, Tímarit Máls og menningar, 3. hefti 1964, bls.
147–178.
4 Halldór Laxness: Skáldatími, Reykjavík: Helgafell, 1963, bls 7.
5 Stefan Zweig: Die Welt von Gestern. Erinnerungen eines Europäers, ritstj. Oliver
Matuschek, Frankfurt am Main: S. Fischer Verlag, 2017, bls. 10. Í þessari útgáfu er tals-
vert ítarefni en sjálfur texti Zweigs byggir á frumútgáfunni sem kom út hjá Bermann-
Fischer Verlag í Stokkhólmi 1942. Þess má geta að fyrsti áfangi Zweigs við vinnu að
bókinni var fyrirlestur um Vínarborg uppvaxtaráranna sem hann flutti í París vorið
1940, ekki löngu áður en þýski herinn lagði þá borg undir sig. Sbr. Stefan Zweig: „Das
Wien von gestern“, Zeit und Welt. Gesammelte Aufsätze und Vorträge 1904–1940, ritstj.
Richard Friedenthal, Stokkhólmur: Bermann-Fischer Verlag, 1946, bls. 127–150.
6 Skáldatími, bls. 309 og 311.
7 Skáldatími, bls. 313. Sjá um Laxness og Veru Hertzsch grein Öldu Bjarkar Valdimarsdóttur:
„Vera Hertzsch. Dæmisögur um siðferði skálds“, Skírnir. Tímarit Hins íslenska bók-
menntafélags, vorhefti 2007, bls. 36–60.
8 Halldór Guðmundsson: Halldór Laxness. Ævisaga, Reykjavík: JPV útgáfa, 2004, bls.
677. Um afdrif Veru Hertzsch sjá Jón Ólafsson: Appelsínur frá Abkasíu. Vera Hertzsch,
Halldór Laxness og hreinsanirnar miklu, Reykjavík: JPV útgáfa, 2012.
9 Oliver Matuschek: „Kommentar“, í Stefan Zweig: Die Welt von Gestern. Erinnerungen
eines Europäers, ritstj. Oliver Matuschek, bls. 465–638, hér bls. 556.
10 Halldór Laxness: Skáldatími, bls. 245–246. Fyrri tilvitnanir er að finna á bls. 240 og 244.
Kannski er rétt að minna á að þótt „landflótta“ sé rétt orð hjá Halldóri, hafði Hitler enn
ekki innlimað Austurríki og gert það að hluta Stór-Þýskalands árið 1936 þegar þessi sjó-
ferð er farin.
11 „Stefan Zweig um Leo Tolstoy“, Lögrjetta, 10. október 1928 (forsíða).
12 Sjá um mikilvægi dauðastunda í tengslum við ævistarf rithöfunda grein Guðna Elíssonar:
„Byron og listin að deyja“, Skírnir. Tímarit Hins íslenska bókmenntafélags, hausthefti
2001, bls. 420–450.
13 Stefan Zweig: „Kennslukonan“, þýð. Einar H. Kvaran, Sögur frá ýmsum löndum,
Reykjavík: Bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar, 1932, bls. 232–255.
14 Stefan Zweig: „Systurnar“, þýð. Arnór Sigurjónsson, Dvöl, 1. árg., 14. hefti, 1934, bls.
1–14.
15 „Kennslukonan“, þýð. Einar H. Kvaran, bls. 254.
16 Stefan Zweig: „Leyndarmálið“, þýð. Jón Sigurðsson frá Kaldaðarnesi, Sögur frá ýmsum
löndum, 3. bindi, ritstj. Jón Sigurðsson og Kristján Albertsson, Reykjavík: Bókaverzlun
Sigfúsar Eymundssonar, 1934, bls. 131–232. Þýðingin hefur verið endurbirt tvisvar, í
sagnasafninu Sól skein sunnan (1956) og í bók með tveimur sögum Zweigs: Leyndarmálið
og Manntafl (1981).
17 Tilvitnun sótt í Stefan Zweig: „Leyndarmálið“, í bókinni Leyndarmálið og Manntafl,
Reykjavík: Bókaútgáfa Menningarsjóðs, 1981, bls. 21. Eftirfarandi tilvitnanir í söguna
eru af bls. 45 og 46.
18 Stefan Zweig: „Leiðarlok“, þýð. Halldór Stefánsson, Rauðir pennar, 3. bindi, ritstj.
Kristinn E. Andrésson, Reykjavík: Mál og menning, 1937 (útg. 1938), bls. 138–147.
19 Ólafur Hansson: „Amok“, Mánudagsblaðið, 29. júlí 1957, bls. 2 og 7.
20 Stefan Zweig: „Hlaupaæðið“, þýð. Þórarinn Guðnason, Dvöl, 4. árg., 1.–2. tbl., 1936, bls.
57.
21 Rétt er að taka fram að kvikmynd gerð eftir þessari sögu var sýnd í Nýja bíói árið 1952
undir heitinu Bréf frá ókunnri konu. Í ljósi þess hve margar myndir byggðar á sögum
Zweigs voru sýndar í íslenskum kvikmyndahúsum á síðustu öld, má gera ráð fyrir að