Andvari - 01.01.2019, Blaðsíða 133

132 ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON ANDVARI
mars 1960. Hér tekst Zweig enn á við einæði og þráhyggju sálarlífsins og
hvernig meinlokur þess geta læst sig um alla tilveru fólks; í þessu tilviki með
misvíxlandi þráðum meðaumkunar og ástar, en einnig með blygðunarsemi
sem umturnast í sektarkennd. Fyrri heimstyrjöldin er að hefjast og bíður
söguhetjunnar, en áður en hann heldur til sinnar fyrstu orustu hefur hann
þegar átt sinn þátt í að ýta einni manneskju út í dauðann.
Þættir
En nú má segja að ég sé kominn framúr sjálfum mér og hafi skekkt útgáfusögu
Zweigs í íslenskum bókmenntaheimi. Umfjöllunin í kaflanum hér á undan
tekur að vísu til flestra helstu verka Zweigs sem birtast á íslensku á árunum
1932 til 1960 og teljast til ráðandi greina sagnaskáldskapar nútímans, þ.e.
smásagna og skáldsagna sem og þeirra sagna sem falla þar á milli og yfirleitt
eru nefndar nóvellur. Það má teljast athyglisvert að engin umræddra sagna
kom út í sérstakri bók undir höfundarnafni Zweigs. Flestar birtust í dagblöð-
um og tímaritum, sem minnir á hve mikilvægir þeir miðlar voru sem útgáfu-
vettvangur bókmennta á Íslandi langt fram eftir síðustu öld. Þá er þess raunar
ógetið að árið 1951 kom út mikilvægt bókarkver með þremur sögum Zweigs í
þýðingu Þórarins Guðnasonar, þar á meðal smásögunni „Í mánaskímu“ („Die
Mondscheingasse“) og nóvellunni „Bréf í stað rósa“ – sem Ólafur Hansson
kallar „Bréf frá óþekktri konu“ í tilvitnuðum texta hér að framan og þýðir þar
frumtitilinn beint: „Brief einer Unbekannten“.21 En þetta kver geymir einn-
ig og dregur nafn sitt af nóvellu sem teljast má eitt helsta meistaraverk höf-
undarins og vikið verður að síðar í þessari grein: „Manntafl“.22 Hún heitir
„Schachnovelle“ („Skáknóvella“) á frummálinu, en mér finnst óhætt að segja
að íslenski titillinn skáki þeim þýska – meir um það síðar.
Sjö árum síðar, 1958, kom svo þýðing þeirra Halldórs J. Jónssonar og Ingólfs
Pálmasonar á Veröld sem var, sem rædd var með hliðsjón af Skáldatíma
Laxness fyrr í þessari grein. Þótt bygging hennar mótist af æviferli höf-
undarins frá æskuárum til upphafs seinni heimsstyrjaldar, dregur hún einnig
dám af þáttum eins og Skáldatími. Hver kafli er í reynd sem þáttur þar sem
ákveðið viðfangsefni er tekið fyrir, eða hann hnitast um ákveðna atburði
þar sem Zweig les tímanna tákn. Þetta er ljóslega aðferð sem hentar honum.
Fyrstu tvær Zweig-bækurnar á íslensku birtust á árinu 1939 og önnur þeirra
er einmitt safn fjögurra sagnaþátta sem hver um sig fjallar um ákveðinn at-
burð og andartak í heimssögunni. Bókin heitir Undir örlagastjörnum. Fjórar
sögulegar smámyndir og þýðandi er Magnús Ásgeirsson, sem var þá orðinn
kunnur af ljóðaþýðingum sínum en eftir hann liggja einnig merkar lausa-
málsþýðingar. Frumtextinn nefnist Sternstunden der Menschheit. Fünf hi-