Andvari - 01.01.2019, Blaðsíða 97

96 RÓSA ÞORSTEINSDÓTTIR ANDVARI
Ævilok
Jón Árnason segir frá því í endurminningum sínum að hann hafi gengið
fram af sér við þjóðsagnasöfnunina. Þegar hann vann að sögunum hafði
hann „oft meira að gera en á kontórnum, sat við skriftir fram á miðja nótt og
alla helga daga frá morgni til kvölds“. Hann veiktist alvarlega vorið 1862 og
lá veikur þegar fyrra bindi safnsins kom út. Árið eftir gafst honum kostur á
að fara til Englands og Skotlands sér til heilsubótar og fékk þar góðar heilsu-
farsráðleggingar.63 Halldóra Bjarnadóttir (1873–1981) var frænka Jóns og
dvaldi á heimili hans og Katrínar sem barn. Hún lýsir því hvernig hann lifði
nokkurs konar meinlætalífi, ef svo mætti segja, eða að þeirrar tíðar hætti: Svaf t.
d. í hörðu rúmi, hvorki sæng undir né yfir, en rúm frúarinnar „strúttaði“ af fiðri
og dún frá Breiðafirði. Svo var það hafragrautur til matar, og fyrirskipun um
gönguferðir út á morgnana, hvernig sem viðraði.64
Undir það síðasta mátti heita að Jón væri lagstur í kör, orðinn mjög máttlítill
og næstum því blindur, þegar hann lést 4. september 1888.65
TILVÍSANIR
1 Pálmi Pálsson, „Æviágrip Jóns Árnasonar landsbókavarðar,“ 24.
2 Um séra Árna má t.d. lesa í Gísli Brynjólfsson, „Faðir þjóðsagnasafnarans“.
3 Jón Árnason, [Drög að endurminningum,] I 9.
4 Skv. manntölum er Steinunn orðin ráðskona Magnúsar bónda árið 1835, þá á Ytrahóli
en eftir það á Syðriey. Í manntalinu 1845 er Steinunn þó skráð sem vinnukona í
Háagerði og Magnús sem húsmaður í Syðriey. Af bréfum Jóns Þórðarsonar til nafna
síns sést að Steinunn flytur að Auðkúlu vorið 1858, þar sést einnig að hún og Magnús
hafa átt í ástarsambandi og að Magnús flytur einnig að Auðkúlu árið eftir. Bréf
skrifuð af Íslendingum til Jóns Árnasonar eru varðveitt í handritasafni Stofnunar
Árna Magnússonar í íslenskum fræðum undir safnmarkinu NKS 3010 4to. Myndir af
bréfum Jóns Þórðarsonar til Jóns Árnasonar á tímabilinu 18. feb. 1858 til 2. jan. 1865
eru aðgengilegar á einkaskjol.is og uppskriftir af flestum þeirra á jonarnason.is.
5 Um þá feðga, Þórð og Jón, má lesa í Hólmfríður K. Gunnarsdóttir, ... hjá grassins rót,
24–31, 39–54; sjá einnig Finnur Jónsson á Kjörseyri, Þjóðhættir og ævisögur frá 19.
öld, 107–115.
6 Jón Árnason, [Drög að endurminningum,] 10–12.
7 Pálmi Pálsson, „Æviágrip Jóns Árnasonar landsbókavarðar,“ 9.
8 Pálmi Pálsson, „Æviágrip Jóns Árnasonar landsbókavarðar,“ 23.
9 Jón Árnason, [Drög að endurminningum,] 13.
10 Pálmi Pálsson, „Æviágrip Jóns Árnasonar landsbókavarðar,“ 23.
11 „Stiptsbókasafnið í Reykjavík,“ birtist í þremur hlutum í Íslendingi og Þjóðólfi.
12 Pálmi Pálsson, „Æviágrip Jóns Árnasonar landsbókavarðar,“ 13–14.
13 Sigurður Guðmundsson, „Hugvekja til Íslendinga“.
14 Matthías Þórðarson. „Þjóðmenjasafnið 1863–1913,“ 3–5; sjá einnig Sigurjón Baldur