Andvari - 01.01.2019, Blaðsíða 89

88 RÓSA ÞORSTEINSDÓTTIR ANDVARI
vorið réð Sveinbjörn Egilsson (1791–1852) Jón til sín að Eyvindarstöðum á
Álftanesi sem heimiliskennara. Jón kenndi börnum Sveinbjarnar og öðrum
börnum „almenn fræði og sér í lagi piltum undir skóla“.6 Jón flutti með fjöl-
skyldunni til Reykjavíkur 1846 og hélt áfram heimakennslunni og aðstoð
við Sveinbjörn í ritstörfum hans allt þar til Sveinbjörn lést og var eftir það
hjá ekkju hans, Helgu Benediktsdóttur Gröndal (1800–1855), þar til hún féll
frá.7 Jafnframt sinnti Jón þá stundakennslu og bókavörslu og raunar ýmsum
öðrum störfum.
Jón kvæntist Katrínu Þorvaldsdóttur Sívertsen (1829–1895) úr Hrappsey
25. ágúst 1866. Þau eignuðust einn son, Þorvald (1868–1883), sem lést aðeins
fimmtán ára gamall úr tæringu. Þau áttu því enga afkomendur, en komu að
uppeldi annarra barna og studdu þau til náms og í lífinu almennt.8 Jón hafði
tekið Þorstein, son Sveinbjarnar og Helgu, að sér er hún lést,9 þau ólu einnig
upp „að meira eða minna leyti“ Guðrúnu Lárusdóttur Knudsen (1852–1882)
og systursyni Katrínar, þá Þorvald (1855–1921), Þórð (1856–1939), Skúla
(1859–1916) og Sigurð (1863–1955) Thoroddsen.10
Jón Árnason er eflaust þekktastur fyrir að vera frumkvöðull í söfnun og
útgáfu þjóðsagna á 19. öld, og verður það hlutverk hans aðalumræðuefnið hér
á eftir, en hann gegndi ýmsum öðrum hlutverkum sem verður að minnast á.
Landsbókavörður
Jón var ráðinn bókavörður Stiftsbókasafnsins árið 1848 en þá var það til
húsa á Dómkirkjuloftinu. Þegar safnið flutti síðan í hið nýreista Alþingishús
árið 1881 fékk það titilinn Landsbókasafn Íslands og Jón varð fyrsti
Landsbókavörður Íslands. Hann gegndi því starfi til ársins 1887. Fyrstu árin
áttu laun hans að vera greiðsla frá lánþegum safnsins, sem áttu að borga
vissa upphæð á ári, en þar sem fæstir þeirra borguðu varð kaupið aldrei
hátt. Jón lét sér þó annt um safnið eins og sést vel á grein sem hann skrifaði
um safnið árið 186211 enda hafði hann bæði mætur á bókum og var glöggur
á þær. Á starfstíma hans stækkaði safnið verulega en mest var það vegna
bóka- og handritagjafa.12 Í fyrrnefndri grein biðlar Jón til landsmanna um
að gefa safninu bækur og handrit og á bréfaskiptum Jóns og vina hans úti
um allt land má sjá að hann var óþreytandi við að biðja þá um bækur handa
safninu.